Granty

- Konkurs: Horyzont 2020: MSCA-ITN-2019
Kierownik projektu: dr hab. Monika Płużyczka, pro. ucz.
Okres realizacji: 2020-2025
Jednostka: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
Tytuł projektu: ELIT: Empirical study of Literature Training Network
Streszczenie projektu:
Empirical Study of Literature Innovative Training Network (ELIT) jest unijną siecią naukowo-badawczą
i szkoleniową stworzoną przez 10 naukowców (konsorcjum 10 uniwersytetów z Unii Europejskiej i
Izraela wraz z kilkunastoma partnerami nieakademickimi). Głównym celem jest stworzenie
międzynarodowych studiów doktoranckich z programem szkoleniowym na poziomie
wspólnego/podwójnego doktoratu (joint/double degree), obowiązującego w całej Europie, w
zakresie innowacyjnych podejść metodologicznych w badaniach nad czytaniem literatury w erze
cyfrowej. To interdyscyplinarne podejście (doktorant uczestniczy w dwóch rożnych programach
doktoranckich na dwóch wybranych uczelniach w zakresie dwóch różnych dyscyplin naukowych, a
nieraz rożnych dziedzin naukowych) wyszkoli przyszłych liderów badań, którzy będą w stanie
odpowiedzieć na potrzeby związane z poprawą wskaźników alfabetyzacji i dobrostanu psychicznego
w społeczeństwie europejskim. Głównym celem badawczym ELIT jest uwzględnienie i zintegrowanie
metod i instrumentów różnych dyscyplin a nawet dziedzin, co pozwoli na wypełnienie luki między
naukami humanistycznymi i kognitywnymi. Dzięki najnowszym metodom empirycznym nauki
humanistyczne mogą wytworzyć swoją specyficzną wiedzę na temat operacji poznawczych
związanych z czytaniem literatury i skutkami jej digitalizacji. Integracja różnych podejść naukowych, a
mianowicie eksperymentalnych nauk kognitywnych i nauk humanistycznych, ma zapewnić również
opartą na badaniach empirycznych analizę procesów leżących u podstaw społecznych korzyści
płynących z czytania literatury, w celu opracowania ukierunkowanych interwencji. Ma to na celu przygotowanie młodych naukowców do stawienia czoła obecnym i przyszłym wyzwaniom w dziedzinie empirycznych badań literackich, która podlega ciągłym zmianom ze względu na wpływ
szybko zmieniających się empirycznych technik badawczych i wymagań kontekstowych (np.
digitalizacja). Ścisła współpraca z wieloma partnerami spoza środowiska akademickiego (np.
stowarzyszeniami zajmującymi się alfabetyzacją, decydentami edukacyjnymi, wydawnictwami,
bibliotekami itp.) zapewni, że korzyści płynące z badań nad czytaniem literatury na poziomie
indywidualnym i społecznym zostaną udostępnione szerokiemu gronu zainteresowanych, jak również
ogółowi obywateli.
- Konkurs: AMIF Action Grant
Kierownik projektu: dr hab. Łucja Biel, prof. ucz.
Okres realizacji: 2022-2025
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Mental HEALTH 4 ALL: Development and implementation of a digital platform for the promotion of access to mental healthcare for low language proficient third-country nationals in Europe
Streszczenie projektu:
W ciągu trzyletniego okresu trwania projektu wiodący naukowcy i praktycy (np. językoznawcy,
przekładoznawcy, psychologowie kliniczni i społeczni, specjaliści ds. komunikacją, organizacje
migrantów i świadczeniodawcy opieki zdrowotnej, tłumacze ustni) opracują, wdrożą i ocenią w
różnych środowiskach opieki zdrowotnej w Europie wielojęzyczną, zrównoważoną i uwzględniającą
aspekty kulturowe cyfrową platformę informacyjno-komunikacyjną, która zwiększy dostęp do opieki
zdrowotnej w zakresie zdrowia psychicznego dla obywateli państw trzecich o niskiej znajomości
języka państwa przyjmującego. Uwzględniane grupy docelowe to: uchodźcy, osoby ubiegające się o
azyl, inne grupy migrantów mające problemy ze zdrowiem psychicznym, świadczeniodawcy, tłumacze
i mediatorzy międzykulturowi, decydenci i organizacje pozarządowe. W celu uzyskania
kompleksowego przeglądu zasobów, potrzeb, barier i strategii dostępu do usług w zakresie zdrowia
psychicznego oraz osiągnięcia maksymalnych rezultatów istotnych dla innych projektów
europejskich, do projektu włączeni zostaną obywatele państw trzecich wywodzący się z różnych
środowisk językowych i kulturowych, aby uzyskać odpowiednią reprezentację mniejszości w krajach
uczestniczących. Działanie ma trzy powiązane ze sobą cele oparte na podejściu oddolnym. Po
pierwsze, ma ono na celu zgromadzenie pracowników akademickich, podmiotów świadczących
opiekę zdrowotną i decydentów politycznych poprzez działania sieciowe, platformę internetową i
zainteresowanych stron. Po drugie, jego celem jest stworzenie mapy istniejących zasobów wsparcia
językowego dla obywateli państw trzecich w zakresie opieki zdrowotnej dotyczącej zdrowia
psychicznego oraz określenie barier, potrzeb i strategii w dostępie do usług opieki zdrowotnej w
zakresie zdrowia psychicznego na poziomie mikro, mezo i makro. Po trzecie, jego celem jest ocena
innowacyjnych wielojęzycznych strategii komunikacyjnych w celu zniwelowania przeszkód i
promowania dostępu do opieki zdrowotnej w zakresie zdrowia psychicznego dla obywateli państw
trzecich o niskiej znajomości języka. Działania pomogą zrozumieć, jak należy promować dostęp do
usług w zakresie zdrowia psychicznego i doprowadzą do stworzenia trwałej cyfrowej wielojęzycznej
platformy informacyjno-komunikacyjnej, która zostanie wdrożona do zasobów opieki zdrowotnej.
- Konkurs: Training of national judges in EU competition law
Kierownik projektu: dr hab. Łucja Biel, prof. ucz.
Okres realizacji: 2016-2018
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Training Action for Legal Practitioners: Lingustic Skills and Translation in EU Competition Law
- Konkurs: Grant Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki
Kierownik projektu: dr hab. Markus Eberharter, prof. ucz.
Okres realizacji: 2022-2025
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Zygmunt Łempicki między niemiecką i polską germanistyką w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku
Streszczenie projektu:
Zygmunt Łempicki (1886-1943) był bez wątpienia jedną z najbardziej wpływowych osobistości polskiej germanistyki okresu międzywojennego, której udało się ukształtować jej oblicze na całe
kolejne dziesięciolecia, przy czym dorobek filologa zachował swą aktualność do dziś. Celem
niniejszego projektu jest umieszczenie postaci oraz naukowego i publicystycznego dorobku
Łempickiego w obrębie głównych debat germanistycznego literaturoznawstwa jego epoki oraz
określenie specyficznego w nich udziału tego wybitnego uczonego. Daje się przy tym zaobserwować
zjawisko, znane również z innych obszarów dyskursu polsko-niemieckiego, polegające na tym, iż
polski udział postrzegany jest jedynie fragmentarycznie. W przypadku Łempickiego dziwi to o tyle, iż
wiele swych tekstów opublikował on pierwotnie po niemiecku, a także utrzymywał liczne kontakty z
Niemcami. Polskie literaturoznawstwo odkryło go wprawdzie w latach sześćdziesiątych XX wieku,
jednak recypowało dorobek naukowca raczej selektywnie. Niemieckie literaturoznawstwo,
dostrzegało natomiast monografie i artykuły Łempickiego jako odosobnione przyczynki, nie troszcząc
się o wytworzenie sobie spójnego obrazu, tkwiących za nimi przemyśleń. W ten sposób z
obszerniejszej polskiej i skromnej niemieckiej recepcji wyłoniło się dwóch, znacznie różniących się od
siebie Łempickich, na swój sposób jednakowo obcych oryginałowi. Celem naszego polsko-
niemieckiego projektu badawczego jest zespolenie obu ‘wirtualnych’ Łempickich w obrębie
krytycznego studium recepcyjnego oraz rekonstrukcja teoretyczno-literackiej koncepcji całościowej
historycznego Łempickiego. Pragniemy podjąć próbę likwidacji deficytów wiedzy, udostępnienia
wyników polskiej debaty stronie niemieckiej oraz kontekstualizacji jej w odpowiednich dyskursach z
dziedziny historii nauki. Projekt zaplanowany jest na okres 36 miesięcy (3 lata), zespół badawczy składa się z czworga niemieckich i czworga polskich naukowców (Wrocław, Warszawa, Heidelberg, Hamburg). Zaplanowane są dwie konferencje (koniec r. 2022 i wiosna r. 2024), w trakcie których
uczestnicy przedstawią opracowane przez siebie aspekty życia i dorobku Łempickiego. Materialnym
efektem końcowym projektu jest planowana publikacja: tom zbiorowy w języku niemieckim z
obszernymi przeglądowymi artykułami wszystkich uczestników projektu oraz wybranymi
tłumaczeniami na język niemiecki najcenniejszych tekstów Łempickiego, nieznanych dotąd
niemieckiemu czytelnikowi.
- Konkurs: Grant Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej
Kierownik projektu: dr hab. Markus Eberharter, prof. ucz.
Okres realizacji: 2021-2022
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Publikacja tomu X rocznika „OderUbersetzen” wraz z publikacją numerów 1-7 w formie cyfrowej
Streszczenie projektu: Przedmiotem projektu jest publikacja tomu X rocznika OderÜbersetzen w Wydawnictwie Uniwersytetu Warszawskiego oraz udostępnienie na serwerach wydawnictwa w trybie Open-Access cyfrowych wersji tomów I- VII rocznika, które dotychczas dostępne były tylko w postaci papierowej, w celu zwiększenia ich dostępności i obecności w międzynarodowym dyskursie. Tematyka aktualnego tomu OderÜbersetzen koncentruje się z jednej strony wokół bloku „Niesłusznie zapomniane” którego poszczególne teksty odnoszą się do niesłusznie zapomnianych tłumaczy/tłumaczek oraz przekładów funkcjonujących w polsko-niemieckim kontekście, z drugiej strony, wokół 100-lecia urodzin Karla Dedeciusa, przypadającego w 2021 r. Dedeciusowi poświęcone są cztery teksty naświetlające z osobistego lub naukowego punktu widzenia jego życie i dorobek. Do tego dochodzą drukowane po raz pierwszy przekłady wierszy Małgorzaty Lebdy autorstwa Bernharda Hartmanna, rozmowy z tłumaczkami Anną Wołkowicz i Julią Różewicz oraz, we współpracy z Deutsches Polen-Institut w Darmstadt, bibliografia najnowszych tłumaczeń polsko-niemieckich.
- Konkurs: ERASMUS+ Capacity Building in the Field of Higher Education
Kierownik projektu: dr hab. Elżbieta Gajek, prof. ucz.
Okres realizacji: 2019-2023
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Reforming Foreign Languages in Academia in Montenegro
- Konkurs: ERASMUS+ Strategic Partnership for higher education
Kierownik projektu: dr hab. Piotr Romanowski, prof. ucz.
Okres realizacji: 2021-2024
Jednostka: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
Tytuł projektu: Digitalisation of multilingual programs in the EHEA
- Konkurs: ERASMUS+ Strategic Partnership for higher education
Kierownik projektu: dr hab. Piotr Romanowski, prof. ucz.
Okres realizacji: 2021-2024
Jednostka: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
Tytuł projektu: Digitalisation of multilingual programs in the EHEA
- Konkurs: ERASMUS+ Strategic Partnership for higher education
Kierownik projektu: ucz. dr hab. Agnieszka Szarkowska, dr Wojciech Figiel i mgr Łukasz Dutka
Okres realizacji: 2017-2020
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Interlingual Live Subtitling for Access
- Konkurs: ERASMUS+ COOPERATION PARTNERSHIPS
Kierownik projektu: dr hab. Agnieszka Andrychowicz-Trojanowska, prof. ucz.
Okres realizacji: 2025-2027
Jednostka: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
Tytuł projektu: AI-assisted Foreign Language Education in Higher Education
- Konkurs: PROYECTOS DE GENERACIÓN DE CONOCIMIENTO
Kierownik projektu: dr hab. Agnieszka Biernacka, prof. ucz.
Okres realizacji: 2023-2026
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Derecho global y crisis sanitarias: hacia una convención mundial contra las pandemias
- Konkurs: Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki
Kierownik projektu: prof. Sambor Grucza
Okres realizacji: 2016
Jednostka: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
Tytuł projektu: Dydaktyczne moduły internetowe do nauki tłumaczenia niemieckojęzycznych
tekstów specjalistycznych. Implementacja koncepcji kursów internetowych (e-learning) / Internet-
Lernmodule für die Fachübersetzer-Ausbildung im Bereich Deutsch-Polnisch. Implementierung von
E-Learning-Konzepten
- Konkurs: Listig II
Kierownik projektu: prof. Sambor Grucza
Okres realizacji: 2018
Jednostka: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
Tytuł projektu: Lingwistyczne Inteligentne Systemy Translo- i Glottodydaktyczne
- dr hab. Łucja Biel, prof. ucz., dr hab. Agnieszka Biernacka, dr Katarzyna Stachowiak-Szymczak, dr Aleksandra Kalata-Zawłocka i dr Urszula Okulska-Łukawska, Instytut Lingwistyki Stosowanej partnerem w międzynarodowym interdyscyplinarnym projekcie MHEALTH4ALL. Development and implementation of a digital platform for the promotion of access to mental healthcare for low language proficient third-country nationals in Europe, Zespół badaczek z Instytutu Lingwistyki Stosowanej rozpoczyna realizację nowego 3-letniego projektu pt. MHEALTH4ALL: Development and implementation of a digital platform for the promotion of access to mental healthcare for low language proficient third-country nationals in Europe, finansowanego przez unijny Fundusz Azylu, Migracji i Integracji. W skład konsorcjum, któremu przewodniczy prof. Barbara Schouten z Uniwersytetu w Amsterdamie, wchodzi 13 partnerów z ośmiu krajów, w tym uniwersytety i organizacje pozarządowe: Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet w Alcalá, Vrije Universiteit Brussels, University of Surrey, University Medical Center Hamburg-Eppendorf, Uniwersytet Wileński, Unwiersytet Konstantyna Filozofa w Nitrze, Uniwersytet Genueński, Stichting Gezondheid Allochtonen Nederland, Associatie Marokkaanse Artsen Nederland, European Network for Public Service Interpreting and Translation i Stowarzyszenie na Rzecz Wspierania Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Vis-à-vis. Zespół obejmować będzie ekspertów w zakresie komunikacji międzykulturowej, tłumaczeń ustnych, tłumaczeń maszynowych, psychologii klinicznej i społecznej, psychiatrii i wsparcia dla migrantów. Nad polską częścią projektu pracować będzie zespół ILS w składzie: dr hab. Łucja Biel, prof. ucz., dr hab. Agnieszka Biernacka, dr Katarzyna Stachowiak-Szymczak, dr Aleksandra Kalata-Zawłocka i dr Urszula Okulska-Łukawska, we współpracy z prof. dr hab. Agnieszką Słopień reprezentującą Stowarzyszenie na Rzecz Wspierania Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Vis-à-vis. Głównym celem projektu jest promowanie dostępu do usług zdrowotnych w zakresie zdrowia psychicznego dla obywateli państw trzecich o niskiej znajomości języka państwa przyjmującego (LLP TCN), w tym uchodźców, osób ubiegających się o azyl czy migrantów. W ramach projektu zidentyfikujemy i ocenimy istniejące zasoby językowe dotyczące zdrowia psychicznego; zidentyfikujemy potrzeby, bariery i strategie komunikacyjne; opracujemy wielojęzyczne materiały wideo dla pacjentów i pracowników opieki zdrowotnej; przetestujemy rozwiązania półautomatyczne zwiększające dostępność materiałów oraz stworzymy i przetestujemy wielojęzyczną platformę cyfrową z materiami edukacyjnymi w zakresie zdrowia psychicznego. Okres realizacji projektu: 1.1.2022-31.12.2024.
- dr hab. Monika Płużyczka, prof. ucz. – projekt ELIT (Empirical Study of Literature Innovative Training Network) – kwota finansowania: 2 mln. 600 tys. euro. W ramach projektu zostały stworzone międzynarodowe interdyscyplinarne studia doktoranckie i sieć szkoleniowa w zakresie badań empirycznych nad czytaniem tekstów literackich. Każdy doktorant studiuje na dwóch uczelniach europejskich, na których ma opiekuna naukowego, zdobywa dyplom obu uczelni, odbywa staże u partnerów z sektora gospodarczego. Kierownicy projektu (10 kierowników z 10 uczelni europejskich) organizują szkolenia i warsztaty w zakresie recepcji tekstów literackich, specyfiki współczesnego czytania, metod empirycznych w badaniach humanistycznych itp. Projekt zakłada również realizację 10 subprojektów naukowych, których kierownikami są przedstawiciele 10 europejskich uczelni. Projekt UW kierowany przez M. Płużyczkę zakłada badania empiryczne nad specyfiką czytania tekstów literackich, różnicami w czytaniu tekstów literackich i nieliterackich, jak również nad specyfiką czytania w dobie cyfryzacji. W projekcie będzie też badana rola tzw. text mining (analiza danych tekstowych bazująca na technologii sztucznej inteligencji), które mogłoby pomóc w rozumieniu i przetwarzaniu tekstów, szczególnie w języku obcym. Bezpośrednimi partnerami UW w projekcie jest Uniwersytet Wiedeński i Uniwersytet w Weronie. Pozostałymi członkami konsorcjum są: Uniwersytet Wolny w Berlinie (Niemcy), Uniwersytet im. Radbouda w Nijmegen (Holandia), Uniwersytet w Hajfie (Izrael), Wolny Uniwersytet w Amsterdamie (Holandia), Uniwersytet w Bazylei (Szwajcaria), Uniwersytet w Stavanger (Norwegia) i Uniwersytet Trnawski (Słowacja).
- Prof. dr hab. Walentyna Sobol, Erasmus; Szkolenie „Academic Presentation Tecniques” 2-6.05.2022, Brno, Masaryk University
- Prowadzenie międzynarodowych studiów trójstronnych w ramach umowy Agreement of Interuniversity Cooperation for the granting of a master”s level o współpracy międzynarodowej (dofinansowanie z programu Erasmus+, numer umowy 1614/E+/V21)
- prof. ucz. dr hab. Elżbieta Gajek, European Network for Combining Language Learning with Crowdsourcing Techniques, europejski projekt COST Action, 2017-2021.
- prof. ucz. dr hab. Elżbieta Gajek, Projekt Erasmus + high capacity building: ReFLAME (Reforming Foreign Languages in Academia in Montenegro) Celem projektu jest reforma system edukacji językowej w trzech uczelniach w Czarnogórze. W marcu 2022 pracownicy ILS przeprowadzili kurs online a temat zapewniania dostępności dla studentów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W kwietniu 2022 dziesięć osób – pracownicy naukowi i dydaktyczni wizytowali ILS, obserwowali wybrane zajęcia, poznawali strukturę egzaminowania znajomości języków obcych w UW, zaznajomili się z organizacją nauczania języków online.
- W lutym-czerwcu 2021 roku przez trzy miesiące w Katedrze Ukrainistyki pracował prof. Vasyl Kosiv. Pobyt prof. Vasyla Kosiva był realizowany w ramach Programu zintegrowanego działań na rzecz rozwoju Uniwersytetu Warszawskiego, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu operacyjnego PO WER, ścieżka 3.5. Profesor Vasyl Kosiv jest doktorem habilitowanym historii sztuki, od ponad 20 lat pracuje na Lwowskiej Narodowej Akademii Sztuk Pięknych. Był profesorem wizytującym i wykładowcą na wielu uniwersytetach na Ukrainie, w USA i Europie oraz stypendystą Fulbrighta na Columbia University w Nowym Jorku. Jego monografia „Ukraińska tożsamość w projektowaniu graficznym 1945–1989” zdobyła Grand Prix Forum Wydawców we Lwowie oraz Grand Prix Ogólnoukraińskiego Konkursu na Książkę Roku. Od 6 do 20 maja 2021 roku w Katedrze Ukrainistyki odbył się cykl wykładów prof. Vasyla Kosiva, obecnego rektora Akademii Sztuk Pięknych, poświęconych ukraińskiemu plakatowi. W wykładach wzięło udział szerokie grono zainteresowanych z Polski, Ukrainy, Chorwacji i in.
- Grant na realizację projektu studenckiej letniej szkoły pt. Szkoła Letnia: KULTURA WOBEC TOTALITARYZMU. Szkoła Letnia w języku rosyjskim na podstawie konkursu Programu zintegrowanych działań na rzecz Uniwersytetu Warszawskiego, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), ścieżka 3.5, umowa o dofinansowanie nr POWR.03.05.00-00-Z305/17-00, Realizacja: 02.11-14.11.2021
- Grant na realizację projektu studenckiej letniej szkoły pt. Karpacki tygiel kulturowy. Szkoła Letnia w języku ukraińskim na podstawie konkursu Programu zintegrowanych działań na rzecz Uniwersytetu Warszawskiego, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), ścieżka 3.5, umowa o dofinansowanie nr POWR.03.05.00-00-Z305/17-00, realizacja: czerwiec 2022.
- Grant na umiędzynarodowienie dydaktyki w ramach konkursu Profesorowie zaproszeni na podstawie konkursu Programu zintegrowanych działań na rzecz Uniwersytetu Warszawskiego, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), ścieżka 3.5, dofinansowanie: Andrij Danylenko, z Uniwersytetu Pace 60000 PLN, realizacja r. ak. 2020/2021
- Grant na umiędzynarodowienie dydaktyki w ramach konkursu Profesorowie zaproszeni na podstawie konkursu Programu zintegrowanych działań na rzecz Uniwersytetu Warszawskiego, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), ścieżka 3.5, dofinansowanie: Taras Lylio, z Lwowskiego Uniwersytetu Narodowego 120000 PLN, realizacja r. ak. 2020/2021
- Grant na umiędzynarodowienie dydaktyki w ramach konkursu Profesorowie zaproszeni na podstawie konkursu Programu zintegrowanych działań na rzecz Uniwersytetu Warszawskiego, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), ścieżka 3.5, dofinansowanie: Aleksandr Medvedev, z Tiumeńskiego Uniwersytetu Państwowego 60000 PLN, realizacja r. ak. 2020/2021
- Grant na umiędzynarodowienie dydaktyki w ramach konkursu Profesorowie zaproszeni na podstawie konkursu Programu zintegrowanych działań na rzecz Uniwersytetu Warszawskiego, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), ścieżka 3.5, dofinansowanie: Wiktor Moisiienko, z Żytomierskiego Uniwersytetu Państwowego 60000 PLN, realizacja r. ak. 2021/2022
- Grant na umiędzynarodowienie dydaktyki w ramach konkursu Profesorowie zaproszeni na podstawie konkursu Programu zintegrowanych działań na rzecz Uniwersytetu Warszawskiego, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), ścieżka 3.5, dofinansowanie: Andrij Danylenko, z Uniwersytetu Pace 60000 PLN, realizacja r. ak. 2021/2022
- Grant na realizację kierunku studiów II stopnia: kulturoznawstwo Europy Środkowo-Wschodniej, realizowanego na podstawie konkursu Programu zintegrowanych działań na rzecz Uniwersytetu Warszawskiego, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), oś III, ścieżka 3.5, umowa o dofinansowanie nr POWR.03.05.00-00-Z305/17-00. Realizacja 1.10.2019-31.12.2021.
- Grant na realizację projektu studenckiej letniej szkoły pt. Polsko-ukraińska Szkoła Letnia: Polsko-ukraińskie pogranicze kulturowe: od Renesansu do współczesności / Польсько-українська літня школа “Польсько-українське культурне пограниччя: від Ренесансу до сучасності na podstawie konkursu Programu zintegrowanych działań na rzecz Uniwersytetu Warszawskiego, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (PO WER), ścieżka 3.5, umowa o dofinansowanie nr POWR.03.05.00-00-Z305/17-00. Realizacja: 27.06-06.07.2019
- Konkurs: Działanie I.1.4/IV.2.1. Wdrożenie programu finansowania projektów składanych w konkursach o Stypendia Indywidualne Wyjazdowe MSCA w ramach inicjatywy KE „Seal of Excellence”
Kierownik projektu: dr hab. Marta Łukaszewicz
Okres realizacji: 2022-2024
Jednostka: Instytut Filologii Rosyjskiej
Tytuł projektu: Representation of a Priest in Russian 19 th -Century Literature and Its European Context
- Konkurs: Nowe Idee w POB IV
Kierownik projektu: dr hab. Karolina Broś
Okres realizacji: 2022
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Wpływ akcentu na przetwarzanie języka obcego podczas tłumaczenia symultanicznego
- Konkurs: Nowe Idee 2B w Priorytetowym Obszarze Badawczym IV
Kierownik projektu: dr hab. Tomasz Łysak, prof. ucz.
Okres realizacji: 2022-2023
Jednostka: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
Tytuł projektu: Audiowizualne świadectwo Zagłady w erze post-cyfrowej
Streszczenie projektu:
Świadectwa Zagłady przyczyniły się do istotnej zmiany w historiografii Holokaustu, zaś po nadejściu ery post-cyfrowej zbiory historii mówionych poddano digitalizacji, ułatwiając przeszukiwanie treści w bazach danych. W kolejnym kroku natywne cyfrowo świadectwa wykorzystywane są, aby podtrzymać zainteresowanie historią mówioną jako formą interaktywnego upowszechniania przeszłości. W tym celu połączono technologię obrazowania 3D z modułem rozpoznawania mowy, dzięki któremu cyfrowy awatar ocaleńca prowadzi „rozmowę” z widzami w specjalnej sali kinowej. Niniejsze badanie wykorzystuje metodologię obserwacji uczestniczącej i analizę treści, aby porównać tę najnowszą technologię z wcześniejszymi formatami świadectwa i ocenić jej przydatność w przestrzeni muzealnej.
- Konkurs: Nowe Idee 2B w Priorytetowym Obszarze Badawczym IV
Kierownik projektu: dr hab. Łucja Biel, prof. ucz.
Okres realizacji: 2022-2023
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Terminologiczność terminów: anatomia terminów prawnych a doświadczenia komunikacyjne użytkownika-niespecjalisty
Streszczenie projektu:
Celem projektu jest analiza terminologiczności angielskich terminów prawnych przez pryzmat języka ogólnego, w tym ekspozycji użytkowników-niespecjalistów na komponenty terminów i ich definicji, kognitywnej wyrazistości terminów, transparentności i złożoności morfosyntaktycznej. W badaniu wykorzystane zostaną metody językoznawstwa korpusowego wzbogacone m.in. o metody stosowane w badaniach nad akwizycją języka (we współpracy z dr hab. Agnieszką Leńko-Szymańską) z uwzględnieniem aspektów prawnych (dr Agnieszka Doczekalska). Badania stanowić będą podstawę do rozważań teoretycznych na temat istoty terminu i relacji między językiem specjalistycznym a ogólnym oraz rozważań praktycznych na temat zwiększenia właściwości komunikacyjnych terminów. Głównym rezultatem projektu będzie monografia.
- prof. ucz. dr hab. Michał Paradowski, projekt + grant IDUB Nowe Idee (2021) Wpływ wytrwałości i jej predykatorów na efektywność nauki języków obcych podczas kursów stacjonarnych i zdalnych.
- Dr hab. Marta Łukaszewicz – udział w projekcie badawczym „Representation of a Priest in Russian 19 th -Century Literature and Its European Context” [„Literackie reprezentacje duchownego w dziewiętnastowiecznej Rosji i ich europejski kontekst”].
- Tomasz Łysak, dr hab. prof. ucz., Mikrogrant w konkursie Nowe Idee 2b z projektem Audiowizualne świadectwo Zagłady w erze post-cyfrowej (2022-2023): Świadectwa Zagłady przyczyniły się do istotnej zmiany w historiografii Holokaustu, zaś po nadejściu ery post-cyfrowej zbiory historii mówionych poddano digitalizacji, ułatwiając przeszukiwanie treści w bazach danych. W kolejnym kroku natywne cyfrowo świadectwa wykorzystywane są, aby podtrzymać zainteresowanie historią mówioną jako formą interaktywnego upowszechniania przeszłości. W tym celu połączono technologię obrazowania 3D z modułem rozpoznawania mowy, dzięki któremu cyfrowy awatar ocaleńca prowadzi „rozmowę” z widzami w specjalnej sali kinowej. Niniejsze badanie wykorzystuje metodologię obserwacji uczestniczącej i analizę treści, aby porównać tę najnowszą technologię z wcześniejszymi formatami świadectwa i ocenić jej przydatność w przestrzeni muzealnej.
- Płużyczka Monika, dr hab. prof. ucz. , Grant IDUB na wsparcie dla doktorantów – mgr Ainur Kakimova (opiekun naukowy: dr hab. M. Płużyczka, prof. ucz). Tematem projektu jest przetwarzanie trybu warunkowego w L2 (język angielski). Typ trybu warunkowego nazywany w języku angielskim counterfactual conditionals odwołuje do dwóch znaczeń – faktycznego i hipotetycznego. Wykorzystywany jest w nim również tzw. fałszywy czas przeszły. Tym bardziej ciekawe jest jego przetwarzanie przez nie-natywnych użytkowników języka. W badaniu będzie wykorzystana triangulacja metod: badania eyetrackingowe, testy rozumienia (comprehension tests) i testy rozpoznawania (recognition tests).
- Dr Piotr Nagórka: Projekt map pojęciowych dla przemysłu win musujących, realizowany ze wsparciem Mikrograntu UW IDUB na badania wstępne dot. diagnozy terminologicznej (okres od maja do listopada 2022). Na podstawie danych uzyskanych dzięki uzupełnieniom korpusu i w konsultacjach eksperckich, projekt będzie rozwijany w kierunku lingwistycznym dla uściślenia stopnia zapożyczeń do systemów języka polskiego i języka angielskiego z języka wiodącego branży win musujących, tj. języka francuskiego.
- dr Karolina Broś, Wpływ akcentu na przetwarzanie języka obcego podczas tłumaczenia symultanicznego – IDUB Nowe Idee (2021) Kierownik: dr Karolina Broś, współwykonawcy prof. Janina Mołczanow, dr Katarzyna Stachowiak-Szymczak, dr Małgorzata Szupica_Pyrzanowska. Projekt pupilometryczny.
- prof. ucz. dr hab. Łucja Biel, grant IDUB UW Nowe Idee (2022) Terminologiczność terminów: anatomia terminów prawnych a doświadczenia komunikacyjne użytkownika-niespecjalisty. Celem projektu jest analiza terminologiczności angielskich terminów prawnych przez pryzmat języka ogólnego, w tym ekspozycji użytkowników-niespecjalistów na komponenty terminów i ich definicji, kognitywnej wyrazistości terminów, transparentności i złożoności morfosyntaktycznej. W badaniu wykorzystane zostaną metody językoznawstwa korpusowego wzbogacone m.in. o metody stosowane w badaniach nad akwizycją języka (we współpracy z dr hab. Agnieszką Leńko-Szymańską) z uwzględnieniem aspektów prawnych (dr Agnieszka Doczekalska). Badania stanowić będą podstawę do rozważań teoretycznych na temat istoty terminu i relacji między językiem specjalistycznym a ogólnym oraz rozważań praktycznych na temat zwiększenia właściwości komunikacyjnych terminów. Głównym rezultatem projektu będzie monografia.
- Konkurs: Promocja języka polskiego
Kierownik projektu: prof. Joanna Getka
Okres realizacji: 2020-2021
Jednostka: Instytut Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej
Tytuł projektu: Hej Sokoły! Polsko-ukraińskie relacje kulturowe okresu Romantyzmu jako narzędzie dla skutecznej promocji języka polskiego
Streszczenie projektu:
Celem projektu jest promocja języka polskiego wśród studentów Charkowskiego Narodowego Uniwersytetu im. Karazina, powiązana z promocją wiedzy na temat polskiego dziedzictwa kulturowego i doświadczeń historycznych na ziemiach współczesnej Ukrainy ze szczególnym uwzględnieniem doby Romantyzmu. Projekt, którego uczestnikami będą polscy i ukraińscy studenci, zakłada organizację trzech 5-dniowych sesji (Charków, Warszawa, Wilno). Uczestnicy programu będą także kontaktować się między sobą na specjalnie utworzonych platformach komunikacyjnych przed, pomiędzy i po zakończeniu sesji ( i po zakończeniu programu) w celu realizacji projektów na wskazane tematy w polsko-ukraińskich grupach mieszanych. Partnerem projektu jest Narodowy Uniwersytet im. Karazina w Charkowie (koordynator ze strony partnera: Prof. Olena Matushek). Do zadań partnera należeć będą m.in. opiniowanie aplikacji zgłaszających się do programu kandydatów, wsparcie organizacyjne realizacji programu w Charkowie (organizacja wstępu do instytucji kultury, zorganizowanie bezpłatnej bądź tańszej bazy dydaktyczno-pobytowej dla uczestników, wsparcie merytoryczne przy konstrukcji programu szczegółowego. Projekt będzie realizowany we współpracy z instytutami kultury polskiej, ambasadami i konsulatami na Ukrainie i Litwie. Realizacja projektu ma znaczenie strategiczne, m.in.: -promocja języka polskiego, jako narzędzia do zrozumienia nie tylko kultury polskiej, ale również ukraińskiej -promocja kultury polskiej doby Romantyzmu jako inspirację dla rozwoju kultury ukraińskiej -przywracanie pamięci o postaciach i miejscach związanych z kulturą polską na Ukrainie -zacieśnianie kontaktów między uczelniami polskimi i ukraińskimi – zainteresowanie językiem i kulturą polską przyszłych „ambasadorów” polszczyzny na Ukrainie – inspiracja do dalszych studiów nad polskim dziedzictwem narodowym oraz obecnością kultury polskiej na ziemiach dzisiejszej Ukrainy -wsparcie inicjatyw Konsulatu RP w Charkowie z promocji języka polskiego.
- Konkurs: Promocja języka polskiego
Kierownik projektu: prof. Joanna Getka
Okres realizacji: 2021-2022
Jednostka: Instytut Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej
Tytuł projektu: Kultura I Rzeczypospolitej w dialogu z kulturą ukraińską
Streszczenie projektu:
W wielu regionach Ukrainy do dzisiaj można napotkać liczne ślady kulturowej spuścizny I Rzeczypospolitej zarówno materialnej, jak i duchowej. Celem projektu, bazującego na już realizowanym projekcie we współpracy z Uniwersytetem w Charkowie oraz wykorzystującego
doświadczenia wcześniej realizowanych projektów wnioskodawców, jest promocja języka polskiego
poprzez przekazywanie wiedzy o polskim transferze kulturowym na ziemie ukraińskie w okresie
istnienia Rzeczypospolitej, oraz po jej rozbiorach, studentom Uniwersytetu w Żytomierzu.
Przewidziano przede wszystkim podniesienie kwalifikacji językowych ukraińskich studentów uczących
się języka polskiego. Program składa się z dwóch etapów – realizowanych na Ukrainie i w Polsce.
Zajęcia prowadzone będą po polsku, przez wykładowców UW w formie tradycyjnej i objazdów
naukowych. W ćwiczeniach i dyskusjach uczestniczyć będą studenci UW, wspierający realizację zadań
projektu. Partnerem w realizacji projektu jest wiodąca uczelnia w regionie – Państwowy Uniwersytet
w Żytomierzu im. I. Franki. Do zadań partnera należeć będą m.in. opiniowanie aplikacji zgłaszających
się do programu kandydatów, wsparcie organizacyjne realizacji programu w Żytomierzu (organizacja
wstępu do instytucji kultury, zorganizowanie bezpłatnej bądź tańszej bazy dydaktyczno-pobytowej
dla uczestników, wsparcie merytoryczne przy konstrukcji programu szczegółowego). Realizacja
projektu ma znaczenie strategiczne, m.in.: -promocja języka polskiego jako narzędzia do zrozumienia
kultury polskiej, ale również ukraińskiej -promocja kultury polskiej jako inspiracji dla rozwoju kultury
ukraińskiej -przywracanie pamięci o postaciach i miejscach związanych z kulturą polską na Ukrainie –
zacieśnianie kontaktów między uczelniami polskimi i ukraińskimi -inspiracja do dalszych studiów nad
polskim dziedzictwem narodowym oraz obecnością kultury polskiej na ziemiach dzisiejszej Ukrainy.
- Konkurs: Promocja języka polskiego
Kierownik projektu: prof. Joanna Getka
Okres realizacji: 2022-2023
Jednostka: Instytut Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej
Tytuł projektu: Mury runą – polskie doświadczenie uchodźcze w kulturze i literaturze
Streszczenie projektu:
Celem projektu, bazującego na realizowanych projektach we współpracy z Partnerami Projektu jest
przekazanie wiedzy o polskim doświadczeniu uchodźctwa i inicjatywach kulturalnych
podejmowanych przez polskich działaczy, którym przyszło żyć i tworzyć na obczyźnie. Migracje
Polaków naznaczone są często koniecznością dokonania dramatycznego wyboru, przymusem,
tęsknotą. Wielkie fale emigracji wiążą się z rozbiorami kraju, wojnami światowymi czy systemem
totalitarnym. Znanym miejscem polskiego uchodźctwa jest Paryż. Na uwagę zasługuje też polskie
wychodźstwo do Niemiec, którego początki przypadają na wiek XIX (okres po powstaniu
listopadowym; 1840-1910 – ucieczka ze Wschodu, warunkowana często ekonomicznie; fale emigracji
związane z I i II wojną światową; okres po 1945 roku). Trudne doświadczenia były pretekstem dla
działalności literackiej. W Dreźnie powstały Reduta Ordona i III cz. Dziadów oraz wiele dzieł I.
Kraszewskiego; w Berlinie końca XIX wieku przebywał S. Przybyszewski. W latach 80. XX w. centrum
polskiego życia emigracyjnego stał się Berlin, co związane było z przybyciem tu dużej grupy
wychodźców wywodzących się ze środowiska „Solidarności”. Z inicjatywy Fundacji Forda na
stypendium w Berlinie znaleźli się m.in. W. Gombrowicz, Z. Herbert, W. Odojewski, A. Zagajewski, M.
Hłasko. Po przełomie demokratycznym na terenie Niemiec pozostało wielu polskich autorów w
swojej twórczości posługujących się głównie językiem polskim. Rosyjska agresja na pełną skalę
24.02.2022r. doprowadziła nie tylko do licznych zniszczeń i tysięcy śmierci, ale spowodowała również
wymuszoną wielomilionową falę emigrantów, w tym artystów, którzy w sytuacji wojny nierzadko nie
mają dokąd wrócić. Powoduje to konieczność rozpoczęcia życia w nowym miejscu. W tym ujęciu
proponowana tematyka nabiera szczególnej aktualności, a realizacja Projektu ma cele strategiczne:
zrozumienie tego co tego co łączy, a nie tego co dzieli Polaków, Niemców i Ukraińców sprzyjać będzie
budowie relacji dobrosąsiedzkich w przyszłości. Podstawowym celem dydaktycznym Projektu jest
podniesienie kwalifikacji językowych ukraińskich i niemieckich studentów uczących się j. polskiego.
Program składa się z dwóch pięciodniowych sesji – zjazdów 20 studentów z Ukrainy, Polski i
Niemiec w Warszawie i Poczdamie. Każda sesja poprzedzona będzie spotkaniami online uczestników
projektu z wykładowcami. Zajęcia prowadzone będą po polsku, przez wykładowców UW, zgodnie z
założeniami programu NAWA. Uczestnikami projektu będą również studenci UW, którzy pomagając
w realizacji zadań Projektu, zostaną zarazem włączeni w badania naukowe KSIEŚW UW. W ramach
projektu powstanie strona internetowa poświęcona kulturowemu doświadczeniu uchodźctwa
polskiego. Realizacja Programu doprowadzi do nawiązania ściślejszej współpracy naukowej i
dydaktycznej z uniwersytetami w Żytomierzu, Charkowie i Poczdamie, która prowadzić będzie do
przygotowania wspólnego projektu w ramach programu Partnerstwo Strategiczne.
- Konkurs: Promocja języka polskiego
Kierownik projektu: prof. Joanna Getka
Okres realizacji: 2023-2024
Jednostka: Instytut Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej
Tytuł projektu: Witamy w Polszczy. Język i kultura polska dla Ukraińców. O różnicach i podobieństwach między naszymi językami i kulturami
Streszczenie projektu:
Polszcza to po ukraińsku Polska. Celem podstawowym Projektu skierowanego do odbiorcy zagranicznego, jest promocja j. polskiego wśród studentów 4 ukraińskich uniwersytetów z różnych części Ukrainy: zachodniej, północnej, centralno-południowo-wschodniej i wschodniej: we Lwowie, Żytomierzu, Charkowie, Doniecku (Winnicy), powiązana z promocją (przekazaniem) wiedzy na temat wybranych elementów historii i kultury Polski dla lepszej, szybszej i skuteczniejszej integracji Polaków i Ukraińców w sytuacji bezprecedensowego kontaktu przedstawicieli obu kultur wywołanego agresją rosyjską wobec Ukrainy. Celem organizacyjnym jest promocja kultury polskiej w Ukrainie, utrwalenie współpracy naukowej i dydaktycznej z uniwersytetami partnerskimi, co prowadzić będzie do przygotowania wspólnych programów dydaktycznych i naukowych z zakresu polsko-ukraińskich kontaktów kulturowych. Celem dydaktycznym zgodnym z założeniami konkursu PJP NAWA jest podniesienie kwalifikacji językowych studentów z zakresu j. polskiego. Ze względu na niemożliwość realizacji Projektu w Ukrainie, zakłada on organizację wykładów online dla odbiorców z Ukrainy oraz części zasadniczej – objazdowej sesji dla licznej grupy uczestników z Ukrainy i Polski (40 uczestników z Ukrainy i 10 z Polski, 7 dni zajęć), która odbędzie się w Lublinie, Warszawie i Gdańsku. W jej trakcie młodzież polska i ukraińska będzie wspólnie realizować projekty naukowe. Ich przygotowanie, obok zajęć o charakterze wykładowym i warsztatowo-ćwiczeniowym w formie stacjonarnej i online z zakresu języka polskiego i kultury polskiej, będzie stanowić ważny element realizacji Projektu. Wymiana doświadczeń w trakcie ich realizacji, dyskusje studentów moderowane przez opiekunów, będą miały duże znaczenie dla integracji międzykulturowej. Obserwacja znajomości i wiedzy na temat języka polskiego uczestników Projektu służyć będzie przygotowaniu kompendium, wyjaśniającego najważniejsze różnice i podobieństwa między językiem polskim i ukraińskim. W trakcie sesji zaplanowano również wydarzenia kulturalne: wizyty w instytucjach kultury, co stanowić będzie ważne działanie popularyzacyjne.
- Konkurs: Promocja języka polskiego
Kierownik projektu: dr hab. Joanna Piotrowska i dr Marta Małachowicz
Okres realizacji: 2023-2024
Jednostka: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
Tytuł projektu: Re:Poola. Polsko-estońska szkoła języka polskiego i kultury polskiej
Streszczenie projektu:
„Re:Poola. Polsko-estońska szkoła języka polskiego i kultury polskiej” to projekt dydaktyczny, ukierunkowany na promocję Polski (jej bogatej kultury i historii oraz języka) w Estonii, oparty na nowoczesnej koncepcji kształcenia językowego. Zakłada ona naukę języka „w kulturze i przez kulturę”, „w praktyce i w działaniu” oraz z zaangażowaniem studentów w charakterze nauczycieli i ambasadorów rodzimej kultury. Jednocześnie projekt jest odpowiedzią na brak ścieżki polonistycznej w ramach studiów slawistycznych, prowadzonych na Uniwersytecie Tallińskim. Ponadto, projekt ma służyć budowaniu pozytywnego obrazu Polski w oczach Estończyków, zacieśnianiu relacji i rozwijaniu różnych form współpracy między przedstawicielami starszego i średniego (wykładowcy) oraz młodego (studenci) pokolenia Polaków i Estończyków, co będzie sprzyjać utrzymywaniu dobrych stosunków między krajami. Projekt, w którym aktywnie i na równych prawach uczestniczą nauczyciele akademiccy oraz studenci z Estonii i Polski, realizowany jest w 2 etapach. Etap pierwszy ma miejsce w Estonii (Tallinn, jednodniowy objazd naukowy do Biblioteki Słowiańskiej w Helsinkach; marzec 2024 r., 3 tygodnie). Etap drugi ma miejsce w Polsce (Warszawa, wycieczka – objazd naukowy do Krakowa, Oświęcimia, Wieliczki i na Jasną Górę; maj 2024 r., 2 tygodnie). Program zakłada realizację 3 połączonych ze sobą modułów zajęć: (1) „Język polski w kulturze i przez kulturę” (wykłady mistrzowskie oraz warsztaty prowadzone przez polskich i estońskich nauczycieli akademickich w kraju Partnera), (2) „Studenci – studentom: język polski ze studentami z Polski” (polsko-estońskie tandemy studenckie, praca nad wspólnymi projektami multimedialnymi dotyczącymi polsko-estońskich śladów, praca nad esejami / reportażami przedstawiającymi obraz Polski w oczach studentów estońskich i obraz Estonii w oczach studentów polskich; w kraju Partnera), (3) „Z polskim do Polski, albo język polski w praktyce” (pobyt grupy studentów estońskich wraz z opiekunami w Warszawie, ich udział w wycieczkach, objazdach naukowych, lekcjach muzealnych oraz szeregu innych działań projektowych przybliżających i promujących Polskę). Ponadto, Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Tallińskiego oferuje grupie studentów z Polski (w trakcie ich pobytu w Estonii) możliwość udziału w charakterze wolnych słuchaczy w wybranych zajęciach dydaktycznych. Materialnymi rezultatami projektu będą prace twórcze przygotowane w polsko-estońskich tandemach studenckich (projekty multimedialne, eseje / reportaże) oraz opracowania dydaktyczne przygotowane przez zespół projektowy na potrzeby zajęć dydaktycznych. Materiały audiowizualne i tekstowe będą zamieszczone w wolnym dostępie na dedykowanej projektowi stronie internetowej. Materiały te umożliwią poszerzanie wiedzy w zakresie polsko-estońskich relacji kulturowych (literackich, historycznych, naukowych itp.) oraz metod i technik nauczania języka polskiego jako obcego, a co za tym idzie – z powodzeniem będą mogły być wykorzystywane w polskim i estońskim kształceniu akademickim. Ponadto, uczestniczący w projekcie studenci i wykładowcy otrzymają możliwość doskonalenia znajomości języków obcych, wzbogacenia wiedzy, rozwoju kompetencji interkulturowych i tzw. miękkich. Projekt może zaowocować opracowaniem wspólnego (UW – TLU) projektu grantowego do konkursu UE, powstaniem polonistyki na Uniwersytecie Tallińskim, w końcu – wzmocnieniem miejsca języka polskiego w uczelniach regionu bałtyckiego.
- 2023-2024 Joanna Getka, „Witamy w Polszczy. Język i kultura polska dla Ukraińców. O różnicach i podobieństwach między naszymi językami i kulturami”, w ramach Programu Promocja języka polskiego Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej nr Nr BJP/PJP/2023/1/00008/DEC/1. Projekt realizowany we współpracy z Żytomierskim Uniwersytetem Państwowym im. I. Franki, Uniwersytetem w Charkowie oraz Narodowym Uniwersytetem we Lwowie im. I. Franki oraz Donieckim Narodowym Uniwersytetem im. Wasyla Stusa, kwota: 149 946 pln
- 2022-2023 Joanna Getka, „Mury runą – polskie doświadczenie uchodźcze w kulturze i literaturze” w ramach Programu Promocja języka polskiego Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej nr BJP/PJP/2022/1/00005/DEC/1. Projekt realizowany we współpracy z Żytomierskim Uniwersytetem Państwowym im. I. Franki, Uniwersytetem w Charkowie oraz Uniwersytetem w Poczdamie, kwota: 99 964,00 zł
- 2021-2022 Joanna Getka, Kultura I Rzeczypospolitej w dialogu z kulturą ukraińską, w ramach Programu Promocja języka polskiego Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej nr BJP/PJP/2021/1/00003. Projekt realizowany we współpracy z Żytomierskim Uniwersytetem Państwowym im. I. Franki kwota: 82655.00 zł
- 2020-2021 Joanna Getka, Hej Sokoły! Polsko-ukraińskie relacje kulturowe okresu Romantyzmu jako narzędzie dlaskutecznej promocji języka polskiego, złożonego przez Uniwersytet Warszawski w ramach Programu Promocja języka polskiego Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej nr PJP/PJP/2020/1/00007, kwota:
74 860,00 zł - 2021 grant Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej PPN/BIL/2020/1/00004 /DEC/1 w ramach programu wymiany osobowej studentów i naukowców w ramach współpracy bilateralnej, projekt: Unicki wariant cerkiewszczyzny? (na materiale wydań Ecphonemata liturgiey greckiey z Wilna i Poczajowa w XVII-XVIII wieku), kierownik: prof. Joanna Getka. Okres realizacji 01-06.2022
- Romanowski Piotr, dr hab., Uzyskałem stypendium Bekkera w NAWA na pobyt badawczy w University College London na rok akademicki 2022/23 a także zostałem kierownikiem polskiej części projektu Erasmus+ KA2 (Streategic Partnership for Higher Education), którego wartość opiewa na 228 440 EUR.
- Michał Wilczewski, dr hab., Grant NAWA w programie im. Bekkera (PPN/BEK/2019/1/00448/DEC/1) na lata 2020-202; projekt pt. Exploring international students’ experiences across European and non-European contexts na Uniwersytecie Bolońskim i w Bologna Business School (Włochy).
- Prof. dr hab. Walentyna Sobol: NAWA. staż naukowy 1-30.09 2021; Wykłady w Budapeszcie, 16-21.11.2021,
- Konkurs: HARMONIA 2
Kierownik projektu: dr hab. Silvia Bonacchi, prof. ucz.
Okres realizacji:2012-2015
Jednostka: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
Tytuł projektu: Analiza kulturologiczna i suprasegmentalna interakcji komunikacyjnych nacechowanych grzecznością i nieuprzejmością
- Konkurs: OPUS 4
Kierownik projektu: dr hab. Tomasz Łysak, prof. ucz.
Okres realizacji: 2013-2015
Jednostka: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
Tytuł projektu: Od kroniki do filmu posttraumatycznego – filmy dokumentalne i artystyczne o Zagładzie
- Konkurs: SONATA 4
Kierownik projektu: prof. dr hab. Joanna Getka
Okres realizacji: 2013-2017
Jednostka: Instytut Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej
Tytuł projektu: “Ruskojęzyczne” wydania bazyliańskie (XVIII w.)
- Konkurs: OPUS 5
Kierownik projektu: dr hab. Magdalena Latkowska, prof. ucz.
Okres realizacji: 2014-2018
Jednostka: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
Tytuł projektu: Pisarze z NRD wobec przełomowych wydarzeń w Europie Środkowo-Wschodniej.
- Konkurs: PRELUDIUM 5
Kierownik projektu: dr Wojciech Figiel
Okres realizacji: 2014-2017
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Warunki pracy tłumaczy z dysfunkcją wzroku
Cel badania/hipoteza
Do tej pory uwaga translatoryków skupiała się na przekładzie dla osób z dysfunkcjami słuchu i wzroku. Tymczasem niniejszy projekt ma na celu systematyczny opis warunków pracy niewidomych i niedowidzących tłumaczy, uwzględniający między innymi motywację do podejmowania pracy w tym zawodzie, napotykane bariery i problemy oraz sposoby ich rozwiązywania. Przedmiotem szczególnego zainteresowania będą techniki adaptacyjne stosowane przez tłumaczy z dysfunkcją wzroku umożliwiające im pracę oraz formy zrzeszania się i współpracy. Nacisk położony zostanie także na dobre praktyki, które pozyskane zostaną od pracujących już w tym zawodzie osób niewidomych i niedowidzących. Wiedza ta niezbędna jest w celu zwiększenia integracji społecznej ludzi z dysfunkcjami wzroku, a w szczególności ich aktywizacji na otwartym rynku pracy. Myślą przewodnią tego projektu jest pokazanie, iż osoby z dysfunkcją wzroku mogą pracować jako tłumacze ustni i pisemni.
Metoda badawcza
Główną techniką zbierania danych będą indywidualne wywiady pogłębione prowadzone według scenariusza. Dzięki zastosowaniu tej techniki możliwe będzie zebranie od respondentów relewantnych informacji dotyczących tematu projektu. W ramach projektu powstaną, a następnie zostaną przetestowane w badaniach pilotażowych, dwa scenariusze do takich wywiadów – dla respondentów z Polski i zagranicy.
Koncepcje socjologiczne Pierre’a Bourdieu będą stanowiły ramy teoretyczne do analizy oraz interpretacji uzyskanych wyników. Zaś przyjęcie podejścia action research nada dynamiczny charakter wymianie poglądów między kierownikiem projektu a respondentami. Odzwierciedla to również plan realizacji projektu, w którym założono prezentację wstępnych wyników badań w społeczności osób z dysfunkcją wzroku.
Wpływ rezultatów
Dzięki realizacji projektu niepełnosprawni tłumacze zaistnieją w translatoryce i socjologii. Badanie będzie mieć również duży wkład w rozwój socjologii tłumaczeń, a jego wartość dodana polega na uwzględnieniu osób niepełnosprawnych jako twórców, a nie tylko odbiorców przekładu (tak, jak ma to miejsce przy badaniu takich form przekładu jak audiodeskrypcja, napisy dla niesłyszących, czy tłumaczenie na język migowy). Projekt ma jednak znacznie szerszy wymiar społeczny. Przewidywane w końcowej fazie jego realizacji spotkania z młodzieżą niewidomą i niedowidzącą oraz inne formy promocji wyników w środowisku osób z dysfunkcją wzroku mają na celu zainteresowanie młodych ludzi podjęciem studiów i kariery w zawodzie tłumacza, a także pokazanie, że niepełnosprawność nie jest przeszkodą dla samodzielnego, twórczego i w pełni zintegrowanego z resztą społeczeństwa życia. Ponieważ kierownik projektu jest osobą niewidomą i wykonuje zlecenia tłumaczeniowe będzie miał większe szanse przekonać młodych niewidomych i niedowidzących, że mogą podjąć pracę jako tłumacze oraz – na podstawie wyników badania i własnych doświadczeń – zaprezentować związane z wykonywaniem tej pracy szanse i problemy. Jest to szczególnie istotne biorąc pod uwagę fakt, iż obecnie w Polsce aktywnych zawodowo jest niewiele ponad 15 proc. osób niepełnosprawnych, zaś Unia Europejska kładzie szczególny nacisk na aktywizację zawodową tej grupy.
- Konkurs: OPUS 6
Kierownik projektu: dr hab. Piotr Twardzisz, prof. ucz.
Okres realizacji: 2014-2016
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Semantyka terminu ‘Europa Wschodnia’ i terminów pokrewnych w międzynarodowym dyskursie medialnym.
Cel prowadzonych badań
Termin Europa Wschodnia (Eastern Europe) był i jest w powszechnym użyciu w dziedzinie stosunków międzynarodowych. Miał on szczególne znaczenie w okresie zimnowojennym. Po roku 1990 termin ten jest nadal (lub wydaje się być) znaczący dla dyskursu spraw międzynarodowych. Jego znaczenie, lub znaczenia, uległo istotnym zmianom. Celem projektu jest konstrukcja złożonej sieci znaczeniowej tego terminu używanego w okresie od 1990 do 2013 roku i na jej podstawie dotarcie do istoty abstrakcyjnego pojęcia Eastern Europeanness. Konstrukcja złożonej sieci semantycznej będzie wynikiem syntezy różnorodnych znaczeń ustalonych w trakcie analizy użyć kluczowych nazw własnych (państw należących do Europy Wschodniej) oraz samej nazwy Eastern Europe. Istotne dla ustalenia sieci znaczeń będą przede wszystkim konteksty, w których te znaczenia będą rejestrowane. Użycia nazw kluczowych będą wyszukiwane w ‘międzynarodowym dyskursie medialnym’, na który składają się głównie teksty prasowe (dziennikarskie) w języku angielskim. Głównymi źródłami tych użyć będą dwa korpusy: the British National Corpus (BNC) i the Corpus of Contemporary American English (COCA). Teksty zawierające te użycia pochodzą z tzw. ‘quality news magazines’ i ‘quality newspapers’ o zasięgu globalnym (np. The Economist, Newsweek, Time, The New York Times, The Washington Post, The Times, The Financial Times, itd.), jak również z zapisów programów informacyjnych globalnych stacji telewizyjnych (np. CNN i BBC). Nałożenie perspektywy międzynarodowej ma dać w efekcie maksymalnie obiektywny model znaczeniowy kluczowego pojęcia.
Obok kilkunastu ‘aktorów’ sceny międzynarodowej tego regionu, jak również samej Europy Wschodniej, pierwszoplanowym aktorem będącym w centrum zainteresowania tego badania jest Polska, a bardziej precyzyjnie jej wizerunek budowany w międzynarodowym dyskursie medialnym.
Zastosowana metoda badawcza
W projekcie, mającym charakter interdyscyplinarny, wykorzystane zastaną przede wszystkim badania korpusowe dyskursu/języka używanego do opisu stosunków międzynarodowych. Po ustaleniu listy kluczowych nazw własnych, dwa korpusy, amerykański i brytyjski, zostaną poddane systematycznemu przeszukaniu. Ustalone zostaną węższe ramy czasowe dla całego okresu od 1990 do 2013 roku. Wyniki wyszukiwania zostaną poddane analizie ilościowej i jakościowej. Powstanie swoisty ranking nazw odnoszących się do poszczególnych aktorów należących do tej części Europy. Zdania zawierające nazwy kluczowe zostaną sklasyfikowane na podstawie funkcji gramatycznych i ról semantycznych odgrywanych przez te nazwy. Dzięki temu ustalone zostaną funkcje i role uczestników relacji międzynarodowych (np. aktywna, bierna, posesywna, itd.). W końcowej fazie analizy jakościowej kluczową rolę odegra również synteza kontekstów, preferowanych przez nazwy kluczowe. W rezultacie powstanie kontinuum prototypowych i marginalnych kontekstów dla poszczególnych nazw kluczowych.
Wpływ spodziewanych rezultatów na rozwój nauki, cywilizacji, społeczeństwa
Badany materiał językowy zaczerpnięty z kilkunastu najbardziej opiniotwórczych międzynarodowych tygodników, dzienników i telewizyjnych programów informacyjnych w okresie blisko 25 lat z pewnością ma swój udział w budowaniu wizerunku państw-aktorów z tej części Europy. Systematyczna i precyzyjna analiza językowa tego dyskursu powinna dać w efekcie wyraźny, chociaż zróżnicowany, obraz uczestników spraw międzynarodowych. Udział procentowy, a przede wszystkim jakościowy, konkretnych aktorów w badanym dyskursie ma ukazać maksymalnie zobiektywizowany wizerunek tych aktorów, ich realną wagę na arenie międzynarodowej oraz typowe role, jakie odgrywają i scenerie, w jakich te role spełniają. Stereotypy przypisywane poszczególnym aktorom mogą zostać obalone lub potwierdzone. Interdyscyplinarny projekt będzie miał wpływ na współczesne badania nad dyskursem oraz na rozwój zagadnień teoretycznych z zakresu stosunków międzynarodowych. W rezultacie projekt powinien również podkreślić wagę badań językoznawczych zastosowanych do analizy dyskursu specjalistycznego.
- Konkurs: OPUS 6
Kierownik projektu: dr hab. Agnieszka Szarkowska, prof. ucz.
Okres realizacji: 2014-2017
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Respeaking – proces, kompetencje i jakość
Cel badań/Hipoteza
Celem projektu jest:
(1) dogłębne zrozumienie procesu respeakingu, a zwłaszcza wykorzystania zasobów poznawczych podczas respeakingu na szeregu materiałów audiowizualnych przez osoby o różnych kompetencjach;
(2) zbadanie kompetencji respeakera, czyli osoby opracowującej napisy na żywo przy wykorzystaniu
oprogramowania do rozpoznawania mowy i przetwarzania jej na tekst (speech-to-text), a w szczególności wpływu pamięci roboczej na wykonywanie respeakingu i umiejętności parafrazowania tekstu;
(3) analiza napisów na żywo tworzonych za pomocą respeakingu z wykorzystaniem narzędzi jakościowych i ilościowych w celu określenia poprawności i stopy błędów w napisach opracowanych przez osoby o różnych kompetencjach w celu określenia niezbędnych kompetencji oraz lepszego zrozumienia procesu respeakingu.
W badaniu wezmą udział trzy grupy badanych: adepci przekładu ustnego (posiadający umiejętności lingwistyczne i translatoryczne oraz wyćwiczoną pamięć roboczą), adepci przekładu pisemnego (posiadający umiejętności lingwistyczne i translatoryczne) oraz grupa kontrolna.
Zakładamy, że osoby posiadające kompetencje w zakresie przekładu ustnego będą lepiej predysponowane do zadań związanych z wykonywaniem respeakingu ze względu na szereg podobieństw kompetencyjnych między respeakingiem a przekładem ustnym, a także na sprawniejszą pamięć roboczą.
Metoda badawcza
W projekcie przewidywane są następujące fazy pracy badawczej:
(1) testy pojemności pamięci roboczej (listening span task, reading span oraz auditory digit span task), z wykorzystaniem oprogramowania rejestrującego poprawność i czasy reakcji;
(2) testy umiejętności parafrazowania i kondensacji tekstu, gdzie zmiennymi niezależnymi będą jakość parafrazy oraz opóźnienie produkcji parafrazy w stosunku do oryginału;
(3) testy respeakingu na materiałach audiowizualnych o różnych poziomie trudności – z wykorzystaniem EEG do monitorowania aktywności mózgu podczas respeakingu, okulografu do obserwacji uwagi wizualnej osób wykonujących respeaking oraz oprogramowania screen recording do badania czynności wykonywanych przez osoby badane podczas respeakingu;
(4) analiza jakościowa i ilościowa napisów stworzonych przez różne grupy badanych;
(5) wywiady retrospektywne;
(6) triangulacja danych.
Wpływ rezultatów
Respeaking to metoda tworzenia napisów na żywo wykorzystywana na świecie od kilkunastu lat, choć
niestosowana jeszcze w Polsce. Pomimo coraz większej popularności tej metody i jej profesjonalizacji,
niewiele wiadomo na temat procesów kognitywnych zachodzących podczas respeakingu. Dotychczasowe opracowania dotyczące kompetencji respeakerów nie są poparte badaniami empirycznymi, a raczej teoretycznymi refleksjami praktyków zajmujących się tą metodą. Wierzymy zatem, że dzięki badaniom o charakterze podstawowym proponowany projekt przyczyni się do głębszego zrozumienia procesów zachodzących podczas opracowywania napisów na żywo za pomocą respeakingu oraz do określenia kompetencji niezbędnych do wykonywania respeakingu.
- Konkurs: SONATA BIS 4
Kierownik projektu: dr hab. Łucja Biel, prof. ucz.
Okres realizacji: 2015-2020
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Eurolekt – unijna odmiana języka polskiego i jej wpływ na polszczyznę urzędową
- Konkurs: ETIUDA 3
Kierownik projektu: dr Katarzyna Roman-Rawska
Okres realizacji: 2015-2016
Jednostka: Instytut Filologii Rosyjskiej
Tytuł projektu: Polityczny dialog ze społeczeństwem. Najnowsza rosyjska literatura społecznie zaangażowana (2000-2015)
- Konkurs: SONATA BIS 6
Kierownik projektu: dr hab. Michał Paradowski, prof. ucz.
Okres realizacji: 2017-2023
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Wpływ interakcji rówieśniczych na przyswajanie języków obcych (w pryzmacie sieci społecznych)
Szereg najnowszych badań pokazał, że kontakty społeczne (znajomi, rodzina itd.) determinują nasze zachowania bardziej, niż wcześniej sądziliśmy. Okazuje się na przykład, że sieć kontaktów wpływa na to, czy dana osoba będzie paliła, miała nadwagę, czy wejdzie w konflikt z prawem bardziej, niż czynniki indywidualne takie jak np. wykształcenie matki. Przykładem historycznym może być z kolei florencki ród Medyceuszy, którego wpływy dzięki umiejętnemu wykorzystywaniu kontaktów sięgały połowy Europy.
Rolę sieci społecznych udowodniono też w językoznawstwie. William Labov pokazał, że język członków gangu w Harlemie jest bardziej podobny do slangu konkurencyjnego gangu z innej dzielnicy, niż do języka sąsiadów z tego samego osiedla. Według Labova wpływ na to miały podobne systemy wartości i normy zachowań w obydwu grupach przestępczych.
Do tej pory nie przeprowadzono jednak badań, które w precyzyjny sposób przeanalizowałyby wzajemne interakcje uczniów/studentów między sobą oraz z innymi osobami i wpływ tej komunikacji na postępy w przyswajaniu języka obcego. To jest cel, który zrealizujemy w naszym projekcie.
Do analiz wykorzystamy innowacyjną metodologię analizy sieci społecznych, zaczerpniętą z arsenału narzędzi interdyscyplinarnej nauki o układach złożonych. Dzięki temu będziemy mogli zbadać wpływ interakcji rówieśniczych na przyswajanie języków i sukces akademicki.
Algorytmy detekcji społeczności pozwolą z kolei prześledzić, w jaki sposób między studentami wykształcają się podgrupy i jaki to ma wpływ na postępy w nauce (np. czy formują się elitarne „kluby wiedzy”). Badanie przeprowadzimy na uczelniach na kilku kontynentach, aby dodatkowo porównać wpływ różnic kulturowych takich jak otwartość, egalitarność, odmienne tradycje akademickie i wielkość klas na wzajemną komunikację między studentami oraz z „outsiderami”. Odpowiemy też na takie pytania, jak:
− czy pozycja w sieci społecznej ma wpływ na biegłość w języku obcym?
− czy rola sieci interakcji zmienia się wraz z postępami w nauce?
− czy najbardziej zmotywowani studenci angażują się w gęstsze sieci kontaktów?
− czy sieć interakcji pozwala przewidzieć, którzy studenci będą mieli kłopoty w nauce?
Nasz projekt wypełni kluczową lukę na obszarze badań nad przyswajaniem języków obcych i doprowadzi do lepszego zrozumienia mechanizmów i roli kontaktów społecznych w procesie nauki, ze szczególnym uwzględnieniem wymian studenckich. Jego rezultaty będą miały praktyczne znaczenie dla edukacji, pozwalając zmniejszyć odsetek studentów niekończących studiów (zależnie od kierunku nawet 48%; wg najnowszych badań osoby niekończące studiów 20 razy częściej, niż absolwenci wchodzą w konflikt z prawem) oraz wesprzeć proces nauki u pozostałych.
- Konkurs: SONATA 12
Kierownik projektu: dr hab. Grzegorz Gąsior
Okres realizacji: 2017-2021
Jednostka: Instytut Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej
Tytuł projektu: Polityka państwa czechosłowackiego wobec mniejszości narodowych na czechosłowackim Śląsku Cieszyńskim w latach 1920-1938
Po I wojnie światowej obszar Śląska Cieszyńskiego stał się przedmiotem konfliktu pomiędzy Polską a Czechosłowacją. Gdy w 1920 r. dokonano podziału spornego terytorium, Czechosłowacja otrzymała obszar o dużym znaczeniu strategicznym i gospodarczym, ale zamieszkały w dużej części przez Polaków i Niemców. Czechosłowacja stanęła przed problemem integracji tego obszaru z resztą państwa. Metody podejmowane w ramach polityki wobec mniejszości narodowych są do dziś przedmiotem sporów zwłaszcza pomiędzy polskimi a czeskimi historykami. Według części polskich badaczy czechosłowackie władze prowadziły politykę czechizacji. W czeskiej historiografii dominuje przekonanie, że I Republika Czechosłowacka zapewniała swoim mniejszościom pełne możliwości rozwoju, a ewentualne przejawy dyskryminacji miały charakter incydentalny. Taka była też oficjalna narracja czechosłowackiej administracji państwowej okresu międzywojennego. Celem projektu jest dokładne zbadanie polityki czechosłowackich urzędów szczebla centralnego i regionalnego wobec Polaków i Niemców, mieszkających na obszarze Śląska Cieszyńskiego, w latach 1920-1938 w oparciu o w większej części niewykorzystane zespoły archiwalne stanowiące spuściznę tych instytucji. Politykę narodowościową rozumieć należy szeroko – obejmowała ona bowiem zagadnienia związane właściwie z wszystkimi dziedzinami życia politycznego, społecznego i gospodarczego w regionie. Podjęcie tematu jest zasadne ze względu na wciąż istniejące rozbieżności pomiędzy badaczami przy jednoczesnym pominięciu szerokich zasobów archiwalnych. Moje dotychczasowe badania nad czeskimi organizacjami nacjonalistycznymi okresu międzywojennego wskazują, że praktyka odbiegała znacznie od teorii, a czechosłowackie urzędy państwowe poświęcały kwestii narodowościowej na Śląsku Cieszyńskim znacznie większą uwagę niż dotychczas sądzono. Temat ma charakter uniwersalny, a uzyskane wyniki oraz zakres kwerendy będą stanowić inspirację do badań nad innymi obszarami zamieszkiwanymi przez różne narodowości i polityką państwową wobec nich.
- Konkurs: OPUS 14
Kierownik projektu: dr hab. Janina Mołczanow, prof. ucz.
Okres realizacji: 2018-2022
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Korelaty percepcyjne i akustyczne akcentu rytmicznego
Niniejszy projekt ma na celu zbadanie korelatów percepcyjnych i akustycznych akcentu pobocznego (rytmicznego) w języku polskim i ukraińskim w oparciu o serię eksperymentów z użyciem metod doświadczalnych z dziedziny fonetyki akustycznej i psycholingwistyki. Zarówno dla języka polskiego jak i ukraińskiego obecność akcentu rytmicznego w sygnale akustycznym mowy została potwierdzona w najnowszych badaniach. Wyniki tych badań pozwalają postawić szereg szczegółowych pytań istotnych z punktu widzenia toczącej się obecnie debaty na temat struktur metrycznych oraz ich korelatów fizycznych. Pytania te dotyczą dwóch ważnych kwestii, które jak dotąd dla j. polskiego i ukraińskiego nie zostały należycie rozpoznane: • Na ile i w jaki sposób korelaty akustyczne akcentu rytmicznego w j. polskim i ukraińskim zależą od cech segmentalnych (np. elastyczności spółgłosek i samogłosek), jakości samogłoski (obecności bądź braku redukcji), a także pozycji w zdaniu (akcentu zdaniowego, początku/końca frazy)? • Czy obecność akcentu rytmicznego w sygnale akustycznym jest istotna z punktu widzenia systemu percepcji – innymi słowy, czy akcent rytmiczny odgrywa rolę w procesowaniu języka? Z literatury przedmiotu wynika, iż głębsze zrozumienie natury zjawisk prozodycznych nie jest możliwe bez szczegółowych badań parametrów akustycznych i ich wpływu na system percepcji. Zarówno pytanie o akustyczny obraz akcentu w zależności od kontekstów zdaniowych bądź zjawisk segmentalnych, jak i kwestia korelatów percepcyjnych rytmu językowego znajdują się w centrum zainteresowania współczesnej fonetyki i fonologii. Język polski, a jak wynika z najnowszych badań również język ukraiński, należą do typologicznie rzadkich systemów metrycznych – tzw. systemów dwukierunkowych. Istnienie tych systemów oraz zrozumienie zasad interakcji zjawisk prozodycznych wewnątrz tych systemów jest kluczowe z punktu widzenia współczesnych teorii metrycznych. Charakterystyka języka polskiego jak i ukraińskiego pozwala zweryfikować szereg hipotez stawianych w literaturze przedmiotu na temat korelacji zjawisk prozodycznych i segmentalnych. W porównaniu z bogatą literaturą przedmiotu dotyczącą badań akustycznych akcentu głównego, badania akcentu pobocznego są nadal stosunkowo rzadkie. Obecny projekt wypełnia lukę w tym zakresie. Dodatkową zaletą projektu jest wykorzystanie układów eksperymentalnych, które umożliwiają oddzielenie odziaływania czynnika akcentu pobocznego na parametry akustyczne (iloczas samogłosek i spółgłosek, częstotliwość podstawową, amplitudę) od wpływu innych czynników prozodycznych, jak również segmentalnych, na te same parametry. Badanie percepcji akcentu rytmicznego zostanie przeprowadzone w oparciu o eksperyment bazujący na metodzie behawioralnej, nie zaś na metodzie introspektywnej – w eksperymencie mierzony będzie czas reakcji na bodźce w zależności od obecności akcentu rytmicznego bądź jego braku. W projekcie zostaną zastosowane nowoczesne metody ilościowe (analizy statystyczne dużej liczby danych pomiarowych). Niniejszy projekt ma istotne znaczenie z punktu widzenia typologii systemów metrycznych, teorii fonologicznej, jak i fonetycznej. Badania mają charakter badań podstawowych, gdyż mają na celu zdobycie nowej wiedzy o podstawach zjawisk metrycznych w j. polskim i ukraińskim – relacji pomiędzy różnymi stopniami akcentu a ich korelatami fizycznymi (zarówno w sygnale akustycznym, jak i percepcji), wpływ innych czynników (zarówno segmentalnych jak i prozodycznych) na akcent rytmiczny, a także rozpoznanie roli, jaką akcent rytmiczny odgrywa w procesowaniu języka.
- Konkurs: SONATA 13
Kierownik projektu: dr hab. Karolina Broś
Okres realizacji: 2018-2022
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Współzależność czynników akustycznych, percepcyjnych i gestów w realizacji różnic subfonemicznych: stopień otwarcia spółgłosek właściwych.
W badaniach językoznawczych znaczenie rozróżnia się zazwyczaj na podstawie tzw. cech kontrastywnych, czyli tych właściwości dźwięków i słów, które są wystarczająco znaczące, aby użytkownicy języka byli w stanie je postrzegać. W dziedzinie fonologii jednostki kontrastywne to fonemy danego języka. Badania psycholingwistyczne i fonetyczne pokazują jednak, że nieznaczne różnice w sygnale dźwiękowym wykrywane w toku analizy akustycznej, acz nieuważane za kontrastywne, mogą wpływać na rozumienie i produkcję mowy. Celem projektu jest szczegółowe przebadanie tego rodzaju cech subfonemicznych z trzech różnych perspektyw: akustycznej, percepcyjnej oraz ruchów ciała towarzyszących komunikacji. Cecha wybrana jako przedmiot badań to stopień otwarcia spółgłosek, a język stanowiący punkt wyjścia do opisanych poniżej eksperymentów to język hiszpański.
W ramach proponowanego projektu duży korpus danych mówionego języka hiszpańskiego z regionu Gran Canarii zostanie przebadany akustycznie pod względem różnic w produkcji dźwięcznych i bezdźwięcznych obstruentów (spółgłosek /p t k b d g/). Pod uwagę wzięte zostaną kluczowe parametry akustyczne rzeczonych dźwięków. Następnie różnice zidentyfikowane w toku analizy zostaną pogrupowane na kategorie, a rodzimi użytkownicy dialektu kanaryjskiego wezmą udział w eksperymencie percepcji, którego celem jest stwierdzenie czy badane różnice w otwarciu spółgłosek są przez nich rozróżniane. Percepcja słuchowa stanowi ważny element rozumienia języka w sytuacjach komunikacyjnych, w związku z czym testy percepcji będą dla nas jednym z wyznaczników kontrastywności.
Ponadto, eksperymenty percepcji obejmą użytkowników innego dialektu języka hiszpańskiego oraz dwóch innych języków (polskiego i niemieckiego). W ten sposób będziemy mogli zobaczyć czy badana różnica jest słyszalna na innych obszarach językowych, a tym samym stwierdzić, czy jest ona uniwersalnie aktywna bądź kontrastywna. Trzecim krokiem będzie eksperyment polegający na badaniu ruchów ciała użytkownika techniką motion capture (ruchy ciała nagrywane za pomocą kamer) w połączeniu z produkcją zdań zawierających badany kontrast. Jeśli okaże się, że parametrom akustycznym towarzyszą gesty, może to oznaczać, że ekspresja fizyczna wspomaga rozumienie i produkcję języka w ujęciu fonologicznym, a zatem jest istotnym elementem produkcji dźwiękowej.
Zgodnie z powyższym opisem, projekt wykorzystuje trzy różne metody, aby określić czy niewielkie, niekontrastywne różnice między dźwiękami odgrywają istotną rolę w przetwarzaniu i rozumieniu języka. Znaczenie tych różnic jest kluczowe dla lepszego poznania kontrastów językowych oraz zasad rządzących akwizycją języków obcych. Przeprowadzone badania dostarczą informacji na temat tego, które elementy sygnału dźwiękowego są budulcami znaczenia. Projekt będzie stanowił znaczny wkład w badania nad językiem hiszpańskim, wskaże różnice i podobieństwa w percepcji różnic spółgłoskowych w perspektywie porównawczej oraz pomoże lepiej zrozumieć problemy związane z uczeniem się języków obcych na poziomie szkolnym i uniwersyteckim. Z uwagi na to, że percepcja mowy niekoniecznie idzie w parze z produkcją, warto przyjrzeć się bliżej tematowi różnic percepcyjno-produkcyjnych, aby poszerzyć naszą wiedzę na temat procesów językowych.
- Konkurs: OPUS 16
Kierownik projektu: prof. dr hab. Jerzy Grzybowski
Okres realizacji: 2019-2022
Jednostka: Instytut Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej
Tytuł projektu: Sezonowa emigracja zarobkowa z Polski do Łotwy i Estonii (1932-1939)
Punktem wyjścia dla sformułowanego projektu badawczego są wydarzenia opisane przez polskiego pisarza i reportażystę Melchiora Wańkowicza podczas jego podróży po województwach północno-wschodnich II RP. Pisarz w taki oto sposób zobrazował wychodźstwo zarobkowe do Łotwy:
„dwudziestohektarowy gospodarz idzie szukać zarobku do pięciomorgowego Łotysza mieszającego przez granicę na takiejże ziemi, w spadku po tejże Rosji i po tejże wojnie”. Opisana sytuacja nie była zjawiskiem odosobnionym czy jednostkowym, lecz stanowiła stały element codzienności na tamtych terenach. Wstępna analiza źródeł archiwalnych wskazuje, że zaczynając od roku 1932 coraz większym zainteresowaniem emigrantów zarobkowych z rożnych regionów II Rzeczypospolitej cieszyły dwa państwa bałtyckie – Łotwa i Estonia. W stosunkowo krótkim czasie problem emigracji zarobkowej do krajów dwóch bałtyckich urósł do poważnego zagadnienia gospodarczego i społecznego. Łącznie w latach 1932 – 1939 polska emigracja zarobkowa na Łotwie i w Estonii liczyła ponad sto tysięcy ludzi.
Powyższe słowa Wańkowicza skłaniają do zadania kilku istotnych pytań: na czym polegała atrakcyjność pracy sezonowej w państwach bałtyckich? W województwach północno-wschodnich położonych najbliżej granicy z krajami bałtyckimi zjawisko to stanowiło istotny czynnik wpływający na sytuację i rozwój tej części Polski.
Mimo iż temat ten stanowi bardzo istotny epizod w dziejach emigracji z Polski w okresie międzywojennym, do tej pory nie doczekał się on rzetelnego całościowego opracowania naukowego i stanowi swoistą „białą plamę” w historiografii. Tylko nieliczni autorzy w swoich pracach poświęconych stosunkom Polski z państwami bałtyckimi na marginesie poruszali tę kwestię. Nie korzystano z bogatej bazy archiwalnej znajdującej się za granicą. W związku z powyższym autor tego projektu postawił sobie za cel wszechstronne i całościowe przedstawienie obrazu emigracji zarobkowej z Polski do Łotwy i Estonii w latach trzydziestych XX wieku. Zamierzam przedstawić problem emigracji zarobkowej z Polski do Estonii i Łotwy w latach trzydziestych w sposób wieloaspektowy. Chcę spojrzeć na zagadnienie sezonowej emigracji zarobkowej w omawianym okresie przez pryzmat procesów politycznych, gospodarczych, społecznych, demograficznych i narodowościowych, zachodzących wówczas w regionie.
Środkiem do realizacji tego celu będą badania dokumentów i materiałów na temat emigracji sezonowej z Polski do Łotwy i Estonii (1932 – 1939). W tym celu niezbędna jest dogłębna kwerenda archiwalna w archiwach i bibliotekach w Polsce, Estonii, Litwie, Łotwie i Rosji. Na podstawie tych badań zostanie przygotowania i opublikowana monografia naukowa.
- Konkurs: OPUS 19
Kierownik projektu: dr hab. Agnieszka Szarkowska, prof. ucz.
Okres realizacji: 2021-2025
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Napisy filmowe w oczach widzów. Audiowizualne i językowe aspekty odbioru filmów z napisami
Pytania i cele badawcze:
Czym różni się czytanie napisów filmowych od czytania książki? W przeciwieństwie do czytania książki, gdy oglądamy filmy z napisami, nasza uwaga skupia się nie tylko na tekście, ale przede wszystkim na podążaniu za szybko zmieniającymi się obrazami, dźwiękami i napisami. I choć może się wydawać, że oglądanie filmów to czynność dość bierna, w rzeczywistości jest to proces niezwykle złożony, wymagający użycia wielu zasobów poznawczych. Podczas gdy widzowie śledzą akcję filmu, ich oczy wykonują od 2 do 5 ruchów na sekundę, co w sumie daje ponad 20 tys. ruchów w przeciętnym półtoragodzinnym filmie. Co sprawia, że skupiamy wzrok na jednych miejscach, a na innych nie, i na jak długo? Jak nasza uwaga wzrokowa zależy od warstwy wizualnej i dźwiękowej filmu oraz od rodzaju napisów? Właśnie takie pytania badawcze stawiamy sobie w naszym projekcie. Chcemy na przykład zrozumieć, jaki wpływ na widzów ma brak dźwięku w filmie – nowe zjawisko, które często obserwujemy u osób oglądających filmy bez dźwięku, np. w czasie podróży. W naszym projekcie badamy też, jaki wpływ na odbiór filmu przez widzów ma język napisów: porównujemy czytanie angielskich napisów do angielskich filmów z czytaniem napisów po polsku. Interesuje nas również wpływ indywidualnych cech widzów – takich jak znajomość języka ścieżki dźwiękowej filmu, pojemność pamięci roboczej czy tendencja do imersji w świat filmu – na to, jak oglądają oni filmy z napisami. W projekcie stawiamy następujące pytania badawcze: 1. Jaki wpływ na odbiór filmów z napisami przez widzów ma warstwa wizualna i dźwiękowa filmu? 2. Jaką rolę w oglądaniu filmów z napisami odgrywa prędkość wyświetlania napisów oraz ich język? 3. Jaki wpływ na oglądanie filmów z napisami mają indywidualne cechy widzów?
Metody badawcze:
Nasz międzynarodowy zespół badawczy przeprowadzi serię eksperymentów z użyciem specjalistycznego urządzenia śledzącego ruchy gałki ocznej (okulografu). Przeprowadzimy też ankiety i wywiady z widzami. Badania odbędą się w Polsce, Wielkiej Brytanii i Australii. W naszych badaniach skupimy się na kluczowych aspektach związanych z odbiorem filmów z napisami: warstwie wizualnej (wideo), warstwie dźwiękowej (audio), prędkości ukazywania się napisów oraz na języku napisów. Każdy z eksperymentów składa się z trzech etapów:
- Profilowanie uczestników: test znajomości języka angielskiego, test pojemności pamięci roboczej i test tendencji do imersji
- Eksperyment: testy okulograficzne, testy zrozumienia treści, testy obciążenia poznawczego i testy imersji oraz wywiady z uczestnikami
- Analiza danych
Znaczenie projektu:
Zrozumienie, jak widzowie oglądają filmy z napisami ma fundamentalne znaczenie dla współczesnych społeczeństw, które w coraz większym stopniu wykorzystują materiały audiowizualne na co dzień. Wyniki naszych badań znajdą bezpośrednie zastosowanie w kształtowaniu polityki tłumaczeniowej, opracowywaniu standardów tłumaczeń audiowizualnych i w kształceniu tłumaczy. Zapewnią one także wgląd w mechanizmy leżące u podstaw przetwarzania mowy w materiałach audiowizualnych czy przetwarzania języka w ogóle. Realizując nasz projekt, podejmujemy też dwa palące problemy współczesnej nauki: kryzys replikacji i odtwarzalność wyników badań. Replikacja zwiększa wiarygodność badań i stan naszej aktualnej wiedzy na temat odbioru napisów filmowych przez widzów. Nasz projekt skupia doświadczonych badaczy zajmujących się przetwarzaniem napisów filmowych i badaniami okulograficznymi. Bazując na naszych wcześniejszych doświadczeniach, w obecnym projekcie opracujemy nowe, precyzyjne metody badania odbioru napisów przez widzów. W naszych działaniach dążymy do wspierania nauki opartej na faktach oraz promujemy otwartą naukę.
- Konkurs: PRELUDIUM 21
Kierownik projektu: dr Barbara Dzierżanowska
Okres realizacji: 2023-2026
Jednostka: Instytut Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej
Tytuł projektu: Wczesnonowożytna popularna pieśń ruska pisana alfabetem łacińskim – pograniczne zjawisko literackie Rzeczypospolitej Obojga Narodów
Celem projektu Wczesnonowożytna popularna pieśń ruska pisana alfabetem łacińskim – pograniczne zjawisko literackie Rzeczypospolitej Obojga Narodów jest przywrócenie obiegowi akademickiemu zjawiska popularnej pieśni ruskiej zapisywanej alfabetem łacińskim, przeżywającego swój rozkwit w XVII-XVIII w.
Wielowiekowe związanie ziem ruskich z Rzecząpospolitą, obecność polskiej kultury na wschodzie i jej odmienność przy jednoczesnym braku wyraźniej bariery językowej i wynikającego z niej poczucia obcości, prowadziły do wzajemnego przenikania się kultury ruskiej i polskiej. Efektem tego była moda na ruskość, dotycząca zarówno obyczajowości, jak i twórczości ruskiej, z której największy sukces osiągnęła pieśń ruska, zachowana w nielicznych źródłach drukowanych oraz rękopisach o proweniencji polskiej. Anonimowe, zapisane alfabetem łacińskim pojedyncze teksty, na pierwszy rzut oka trudne są do wyodrębnienia spośród utworów polskojęzycznych. Być może dlatego jeszcze nie doczekały się szerszego zainteresowania ze strony badaczy, którzy dotychczas skupiali się głównie na jednoznacznie „narodowościowym” przyporządkowywaniu tego zjawiska literackiego, bez zwrócenia należnej uwagi na wiążącą się z nim kulturotwórczą perspektywę pogranicza. Dlatego też w projekcie postawione zostały następujące hipotezy badawcze:
- Za pośrednictwem zapisu alfabetem łacińskim literatura ruska była w stanie wywrzeć większy wpływ na literaturę polską, uznawaną za dominującą. Prowadziło to do odwrócenia kanału komunikacyjnego pomiędzy autorami polskimi a ruskimi, których twórczość stawała się źródłem inspiracji poetyckiej (np. bukoliczne motywy o ruskim rodowodzie);
- Polskojęzyczni autorzy potrafili kreatywnie posługiwać się językiem ruskim w celach perswazyjnych, rozrywkowych i stylizacyjnych;
- Analiza rozbieżności w zapisie pieśni ruskich może dostarczyć informacji o stopniu zrozumienia języka ruskiego wśród polskojęzycznych autorów i odbiorców;
- Do ustalenia jednolitych zasad transkrypcji pieśni ruskich zapisanych alfabetem łacińskim przydatne mogą okazać się standaryzujące rozwiązania stosowane w drukowanych łacinką tekstach starodrucznych.
Hipotezy zostaną zweryfikowane w oparciu o korpus pieśni ruskich, na który składać się będzie ok. 120 utworów zebranych już z rękopisów ze zbiorów polskich instytucji kultury, oraz pieśni, które zostaną odnalezione w wyniku kwerend w instytucjach polskich, litewskich i ukraińskich. Ramy metodologiczne projektu wyznaczają literaturoznawstwo i bibliologia, które uzupełnione zostaną o procedury zaczerpnięte z językoznawstwa, antropologii pisma oraz socjologii literatury i opracowanych przez nią metod badania przekazów kulturowych pomiędzy społecznościami wieloetnicznymi.
Rezultaty projektu wzbogacą wiedzę dotyczącą specyfiki pieśni ruskiej oraz umożliwią rozwiązanie związanych z nią problemów edytorskich wynikających z różnorodności zapisu, co pozwoli na dalsze badania tekstów – unikalnych świadectw literackich wczesnonowożytnego pogranicza polsko-ruskiego. Przeprowadzona w ich wyniku charakterystyka i klasyfikacja literackiego zjawiska pieśni ruskiej zapisanej alfabetem łacińskim, jak również wypracowanie metodologii i zasad wydania posłużą za narzędzia badawcze pogranicza kultur niegdyś wchodzących w skład państwa polsko-litewskiego, wzbogacając wiedzę na ten temat w aspekcie historycznym, społecznym, politycznym i religijnym. Ponadto, wprowadzenie do obiegu naukowego nieznanych wcześniej, a odkrytych w wyniku kwerend tekstów ruskich (wraz z opracowaniem źródeł, w których się znajdują), poszerzy zasób bibliograficzny dotyczący ww. pogranicza literackiego.
Wyniki badań zostaną rozpowszechnione za pomocą wystąpień konferencyjnych i artykułów w czasopismach naukowych. Transkrypcje zgromadzonych tekstów zostaną opublikowane w standardzie TEI na platformie do publikowania edycji cyfrowych, umożliwiającej przeszukiwanie metadanych rękopisów (np. tei.nplp.pl lub TEIPublisher). Dostęp do tekstów będzie otwarty i darmowy.
- Konkurs: SONATA 19
Kierownik projektu: dr Dariusz Koźbiał
Okres realizacji: 2024-2027
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Łacina prawnicza w ujęciu interdyscyplinarnym
Występowanie latynizmów, tj. terminów, zwrotów i sentencji pochodzenia łacińskiego, jest jedną z bardziej wyrazistych cech dyskursu prawnego. Łacina prawnicza stanowi nieodłączny element argumentacji prawniczej, czego dowodem jest fakt, iż jest wykorzystywana przez praktykujących prawników, badaczy prawa zajmujących się gałęziami prawa, na które znaczący wpływ wywarło prawo rzymskie, a także tłumaczy tekstów tworzonych przez prawników. Z tego powodu latynizmy stanowią zjawisko językowe istotne nie tylko w kontekście stosowania prawa, lecz także tłumaczenia tekstów prawnych i prawniczych. Społeczny i kulturowy prestiż łaciny umożliwia prawnikom skuteczne powoływanie się na powagę prawa oraz umożliwia m.in. zwięzłe wskazywanie pojęć rządzących danym systemem prawnym. Łacina jest dobrze dostosowana do środowisk wielojęzycznych, co może wpływać na jej przydatność w międzynarodowej komunikacji prawnej przedstawicieli różnych kultur prawnych. Ponadto podnosi ona rangę prawa w danym społeczeństwie.
Mając na względzie, że łacina prawnicza jest chętnie wykorzystywana przez prawników, można przyjąć, iż ze względu na swój archaiczny charakter może ona stanowić przeszkodę w poprawnym odbiorze tekstów prawnych i prawniczych przez nieprawników. Z uwagi na fakt, że łacina w swojej prawniczej odmianie występuje w różnego rodzaju tekstach, problem właściwego rozumienia i przekładu latynizmów może dotyczyć również tłumaczy tekstów prawnych i prawniczych, którzy nierzadko muszą dokonywać trudnych wyborów w zakresie tłumaczenia latynizmów i ich wariantów.
Celem projektu jest charakterystyka i analiza występowania latynizmów w specjalistycznych odmianach języka naturalnego, mianowicie w języku prawnym (tj. języku aktów prawnych) i prawniczym (tj. języku prawników), w oparciu o nieprzetłumaczone i przetłumaczone teksty reprezentatywne dla współczesnego dyskursu prawnego. Projekt przewiduje stworzenie obszernego korpusu tekstów w formie elektronicznej, a także katalogu latynizmów oraz ich wariantów występujących w kilku gatunkach tekstów. Interdyscyplinarne analizy, które zostaną przeprowadzone w ramach projektu, będą osadzone w nurcie juryslingwistyki, łącząc wiedzę i metodologię językoznawstwa oraz nauk prawnych.
Projekt w znaczący sposób poszerzy zakres dotychczasowych wąsko zakrojonych badań nad łaciną w dyskursie prawnym. Wiedza zdobyta w toku projektu będzie użyteczna zarówno dla prawników, jak i adresatów tekstów prawnych i prawniczych będących nieprawnikami, w tym tłumaczy. Zebrane wyniki zostaną poddane dogłębnej interpretacji, umożliwiając wyciągnięcie wniosków co do stopnia rozpowszechnienia łaciny w dyskursie prawnym, jej specyfiki w różnych systemach prawnych, zmian w stopniu jej wykorzystania na przestrzeni lat, a także jej wpływu na przystępność tekstów prawnych i prawniczych. Ponadto realizacja zadań badawczych umożliwi dokładniejsze określenie roli pełnionej współcześnie przez łacinę prawniczą i implikacji dla kształcenia tłumaczy tekstów prawnych i prawniczych oraz prawników. Wyniki prac przeprowadzonych w ramach projektu zostaną opublikowane w formie artykułów naukowych w języku polskim oraz angielskim, a także zaprezentowane na krajowych i zagranicznych konferencjach naukowych. Informacje dotyczące przebiegu prac będą publikowane na stworzonej w tym celu stronie internetowej.
- Konkurs: SONATA BIS 13
Kierownik projektu: dr hab. Karolina Broś
Okres realizacji: 2024-2028
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Zależność między wiekiem tłumacza symultanicznego a elastycznością poznawczą, obciążeniem poznawczym i jakością tłumaczenia
Celem tego projektu jest zbadanie, w jaki sposób zdolności tłumaczy ustnych zmieniają się wraz z wiekiem, skupiając się przede wszystkim na ich elastyczności poznawczej.
Tłumacze ustni to osoby, które słuchają jednego języka i jednocześnie mówią w innym języku. Jest to trudne zadanie, które wymaga dużego wysiłku umysłowego. Chcemy sprawdzić, jak starzenie się wpływa na wydajność tłumaczy ustnych.
Wyobraźmy sobie tłumaczy ustnych jako wykwalifikowanych wielozadaniowców, którzy słuchają kogoś mówiącego w jednym języku, a następnie natychmiast tłumaczą go na inny język. Gdy to robią, zdolność ich mózgu do przełączania się między językami i dostosowywania się do różnych mówców, akcentów i tematów poprawia się z czasem wraz z praktyką. To doświadczenie może nawet pomóc chronić ich przed pogorszeniem funkcji poznawczych wraz z wiekiem.
Pomimo tej wiedzy, nie zbadano dotąd w wystarczającym stopniu, jak wiek wpływa na zdolności umysłowe, obciążenie poznawcze i wydajność tłumaczy ustnych. Jest trochę badań przeprowadzonych na podstawie wywiadów, ale brakuje nam takich przedsięwzięć badawczych, które łączyłyby różne rodzaje danych ilościowych i jakościowych, tak aby uzyskać pełny obraz sytuacji.
Naszym zadaniem jest wypełnić tę lukę. Przetestujemy tłumaczy ustnych w różnym wieku, od 30 do 70 lat, których językiem rodzimym jest polski, angielski lub francuski.
Aby zrozumieć ich elastyczność poznawczą, użyjemy testu zwanego zadaniem sortowania kart z Wisconsin (WCST). Test ten mierzy, jak dobrze potrafią dostosować się do zmieniających się sytuacji. Będziemy również śledzić ruchy ich oczu za pomocą specjalnych okularów okulograficznych, aby zobaczyć, jak reagują ich oczy w trakcie tłumaczenia ustnego.
Podczas naszego badania poprosimy tłumaczy ustnych o wysłuchanie nagranego przemówienia i przetłumaczenie go na żywo. Wprowadzimy pewne manipulacje w nagranym tekście, takie jak bardziej złożone zdania i struktury gramatyczne, szybsza wymowa czy zmiana mówcy i akcentu. Pomoże nam to zrozumieć, jak tłumacze ustni radzą sobie z różnymi wyzwaniami i ile wysiłku umysłowego ich to kosztuje. Pomiary ruchów oczu i wielkości źrenic powiedzą nam jak ich mózgi reagują na te zmiany. Oprócz tych testów ocenimy również ogólną pamięć roboczą i umiejętności językowe tłumaczy, a także użyjemy narzędzia opartego na sztucznej inteligencji, takiego jak chatGPT, aby ocenić dokładność wykonanego tłumaczenia. Wszystko to pozwoli nam dowiedzieć się:
1) jak mózgi tłumaczy ustnych reagują na różne poziomy trudności tłumaczonego tekstu w zależności od wieku.
2) jak zdolność tłumaczy ustnych do adaptacji i przełączania się między językami zmienia się wraz z wiekiem.
3) jak jakość i dokładność tłumaczenia ustnego zmieniają się wraz z wiekiem.
- Konkurs: PRELUDIUM 23
Kierownik projektu: mgr Gabriela Flis
Okres realizacji: 2025-2028
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Nie słyszę bez moich napisów! Czyli jak filmy oglądają widzowie z ADHD.
U coraz większej liczby osób, zarówno dorosłych, jak i dzieci, diagnozuje się zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), a eksperci przewidują, że liczba ta będzie jeszcze rosnąć. Dla osób z ADHD oglądanie filmów i seriali może być wyzwaniem ze względu na ich trudności w skupieniu uwagi i przetwarzaniu informacji słuchowych.
Filmy i programy telewizyjne są złożonym medium – łączą w sobie dialogi, muzykę, obrazy, a czasem napisy. Ta mieszanka może być przytłaczająca, szczególnie dla osoby z ADHD. Co ciekawe, podczas gdy niektórzy mogą myśleć, że napisy są dodatkowym rozpraszaczem, wstępne badania sugerują, że w rzeczywistości mogą pomóc osobom z ADHD lepiej przetwarzać i zapamiętywać informacje.
Opinie na ten temat są jednak różne. Podczas gdy wiele osób z ADHD uważa napisy za pomocne, niektórzy twierdzą, że mają zupełnie odwrotne działanie i utrudniają skupienie. Różnica zdań może być spowodowane dodatkowymi problemami, takimi jak dysleksja. Aby dokładniej zgłębić tę kwestię, zaprojektowałyśmy innowacyjne eksperymenty mające na celu zbadanie, jak osoby z ADHD postrzegają napisy.
W ciągu najbliższych trzech lat przetestujemy 300 uczestników, w tym osoby z ADHD i dysleksją, aby odpowiedzieć na następujące kluczowe pytania:
- Czy osoby z ADHD inaczej koncentrują się podczas oglądania materiałów z napisami?
- Czy ich uwaga wzrokowa jest tak samo zsynchronizowana jak u osób bez ADHD?
- Czy napisy pomagają im lepiej przetwarzać i zapamiętywać informacje?
- Czy dysleksja wpływa na sposób postrzegania napisów?
- Czy napisy są dla nich pomocne?
Korzystając z okulografii, zmierzymy na jak długo i jak często widzowie skupiają się na różnych częściach ekranu. Użyjemy również kwestionariuszy aby zbadać, czy napisy pomagają w zrozumieniu treści filmu. Przeprowadzimy też wywiady, aby zebrać osobiste spostrzeżenia uczestników.
Badanie to jest innowacyjne nie tylko dlatego, że podobne eksperymenty nie zostały wcześniej przeprowadzone w Polsce (ani nigdzie na świecie), ale także dlatego, że łączy dziedziny tłumaczenia audiowizualnego i dostępności dla widzów neuroatypowych. Skupiając się na tej często pomijanej grupie odbiorców, chcemy uczynić filmy i programy telewizyjne bardziej dostępnymi dla wszystkich.
- Konkurs: MINIATURA 2
Kierownik działania: dr Anna Kizińska
Okres realizacji: 2018-2019
Jednostka: Instytut Ukrainistyki
Tytuł projektu: Techniki tłumaczeniowe stosowane w przekładzie terminów nieprzystających – prawo karne Polski oraz Zjednoczonego Królestwa.
Działanie naukowe przewidziane do realizacji to analiza technik przekładowych stosowanych w
tłumaczeniu z języka polskiego na język angielski pięćdziesięciu nieprzystających terminów prawnych prawa karnego Polski oraz Zjednoczonego Królestwa. Celem projektu jest zweryfikowanie tezy, zgodnie z którą wspomniana wyżej klasyfikacja technik stosowanych w tłumaczeniu nieprzystających terminów prawa spadkowego i rodzinnego nie odzwierciedla wszystkich technik stosowanych w praktyce podczas tłumaczenia nieprzystających terminów prawnych występujących w tekście prawnym ustawy kodeks karny.
Dzięki przeprowadzonej analizie będzie można stwierdzić, czy techniki wchodzące w skład opublikowanej klasyfikacji znajdują praktyczne zastosowanie w tłumaczeniu terminów prawnych odrębnej dziedziny prawa (prawo cywilne jest elementem prawa prywatnego, a prawo karne gałęzią wchodzącą w skład prawa publicznego, wspomniany podział wywodzi się jeszcze z prawa rzymskiego).
Etapy badania:
- a) przedstawienie ekwiwalentów polskich terminów prawa karnego (nieprzystających do terminów prawa Zjednoczonego Królestwa) zastosowanych w czterech tłumaczeniach polskiego kodeksu karnego na język angielski (opublikowanych w latach 1997-2014),
- b) analiza terminów i ich ekwiwalentów, która ma na celu określenie techniki zastosowanej podczas tworzenia danego ekwiwalentu.
Analiza obejmuje
1) przedstawienie definicji polskiego terminu
2) porównanie wspomnianej definicji z definicją ekwiwalentu angielskiego (o ile taka występuje w angielskich jednojęzycznych słownikach prawa)
3) sprawdzenie czy dany ekwiwalent występuje w tekstach źródeł prawa brytyjskiego (tj. aktach prawnych dostępnych w bazie legislation.gov.uk1), doktrynie prawa brytyjskiego (korpusie tekstów podręczników prawa karnego Zjednoczonego Królestwa2) oraz w języku angielskim (korpusach dostępnych w bazie sketchengine.eu.3).
W przypadku potwierdzenia tezy, w wyniku przeprowadzonego badania pilotażowego, tj. rozbudowania klasyfikacji o nowe techniki tłumaczeniowe (niestosowane w tłumaczeniu terminów prawa cywilnego, a znajdujące zastosowanie w przekładzie terminów prawa karnego) jako działanie badawcze w ramach programu Sonata zaproponowana zostanie analiza ok. 680 terminów prawa karnego (zawartych w indeksie kodeksu karnego, C.H. Beck 2017, wydanie 48) i ich ekwiwalentów w celu opracowania klasyfikacji technik przekładowych stosowanych w tłumaczeniu polskich terminów prawa karnego na język angielski.
Natomiast w przypadku zaprzeczenia tezy w ramach kolejnej edycji Sonaty zostanie zaproponowana analiza technik przekładowych stosowanych w tłumaczeniu z języka polskiego na język angielski ok.800
nieprzystających terminów prawnych prawa administracyjnego Polski oraz Zjednoczonego Królestwa (celem ewentualnego projektu będzie zweryfikowanie tezy, zgodnie z którą wspomniana wyżej klasyfikacja technik stosowanych w tłumaczeniu nieprzystających terminów prawa spadkowego i rodzinnego nie odzwierciedla wszystkich technik stosowanych w praktyce podczas tłumaczenia nieprzystających terminów prawa administracyjnego).
- Konkurs: MINIATURA 3
Kierownik działania: dr Wanda Józwikowska
Okres realizacji: 2019-2021
Jednostka: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
Tytuł projektu: Proza Józefa Wittlina w Wielkiej Brytanii jako akt komunikacji międzykulturowej – geneza przekładów i ich recepcja
Celem działania badawczego jest wyodrębnienie mechanizmów, które doprowadziły do wydania i zdeterminowały recepcję brytyjskich tłumaczeń prozy polskiego pisarza Józefa Wittlina. Przedmiotem badań są instytucje, osoby, teksty literackie i nieliterackie (oraz inne środki przekazu); natomiast głównym celem badań jest ustalenie ról, które odegrały lub odgrywają ww. instytucje i osoby w procesie wydawania i odbioru rzeczonych przekładów, zarówno w kulturze docelowej, jak i kulturze źródłowej. Badania obejmują kwerendy w polskich i brytyjskich archiwach, bibliotekach i instytucjach oraz wywiady z osobami zaangażowanymi w procesy wydawnicze i recepcję brytyjskich przekładów Wittlina.
- Dariusz Koźbiał – „Łacina prawnicza w ujęciu interdyscyplinarnym” (kierownik projektu), grant Narodowego Centrum Nauki (Sonata 19)
- Sylwanowicz Marta, dr hab. , (OPUS 6, nr. rej. wniosku: 2013/11/B/HS2/02504), jako główny wykonawca projektu: Synchroniczna i diachroniczna analiza komparatywna tekstów przepisów kulinarnych i medycznych w historii języka angielskiego;
- Grant na realizację projektu badawczego pt. „Ruskojęzyczne” wydania bazyliańskie (XVIII w.) przyznany przez Narodowe Centrum Nauki w ramach konkursu „Sonata 4. Kierownik: dr hab. Joanna Getka.
- Grant na realizację projektu badawczego pt. Polityka państwa czechosłowackiego wobec mniejszości narodowych na czechosłowackim Śląsku Cieszyńskim w latach 1920-1938, przyznany w ramach konkursu „Sonata 12”. Kierownik: dr Grzegorz Gąsior. Okres realizacji: 2018 – 2021.
- Grant na realizację projektu badawczego pt. Sezonowa emigracja zarobkowa z Polski do Łotwy i Estonii (1932-1939), przyznany w ramach konkursu Narodowego Centrum Nauki „Opus 16”. Kierownik: dr hab. Jerzy Grzybowski. Okres realizacji: 2019 – 2022.
- prof. ucz. dr hab. Janina Mołczanow, kierownik grantu – „Korelaty percepcyjne i akustyczne akcentu rytmicznego”, grant NCN Opus 14, 2018-2022. Projekt ma na celu zbadanie korelatów percepcyjnych i akustycznych akcentu pobocznego (rytmicznego) w języku polskim i ukraińskim w oparciu o serię eksperymentów z użyciem metod doświadczalnych z dziedziny fonetyki akustycznej i psycholingwistyki.
- dr Karolina Broś, kierownik grantu – „Współzależność czynników akustycznych, percepcyjnych i gestów w realizacji różnic subfonemicznych: stopień otwarcia spółgłosek właściwych”, grant NCN Sonata 13, 2018-2020. Celem projektu jest szczegółowe przebadanie tego rodzaju cech subfonemicznych z trzech różnych perspektyw: akustycznej, percepcyjnej oraz ruchów ciała towarzyszących komunikacji. Cecha wybrana jako przedmiot badań to stopień otwarcia spółgłosek, a język stanowiący punkt wyjścia do opisanych poniżej eksperymentów to język hiszpański. W ramach proponowanego projektu duży korpus danych mówionego języka hiszpańskiego z regionu Gran Canarii zostanie przebadany akustycznie pod względem różnic w produkcji dźwięcznych i bezdźwięcznych obstruentów (spółgłosek /p t k b d g/). Projekt będzie stanowił znaczny wkład w badania nad językiem hiszpańskim, wskaże różnice i podobieństwa w percepcji różnic spółgłoskowych w perspektywie porównawczej oraz pomoże lepiej zrozumieć problemy związane z uczeniem się języków obcych na poziomie szkolnym i uniwersyteckim
- prof. ucz. dr hab. Michał Paradowski, Kierownik grantu – Wpływ interakcji rówieśniczych na przyswajanie języków obcych (w pryzmacie sieci społecznych, grant NCN Sonata BIS 6, 2017-2021. Dogłębne zbadanie roli wpływu komunikacji werbalnej na szybkość i skuteczność przyswajania J2, zaś rygorystyczna interdyscyplinarna metodologia zaczerpnięta z badań układów złożonych pozwoli na zweryfikowanie wyżej postawionych, a dotychczas w dużej mierze empirycznie niezbadanych hipotez.
- prof. ucz. dr hab. Agnieszka Szarkowska, grant OPUS finansowany przez NCN, w ramach którego realizowany będzie trzyletni projekt Napisy filmowe w oczach widzów. Audiowizualne i językowe aspekty odbioru filmów z napisami. Realizacja projektu odbędzie się we współpracy z SWPS, Aston University oraz Macquarie University. Wyniki badań znajdą bezpośrednie zastosowanie w kształtowaniu polityki tłumaczeniowej, opracowywaniu standardów tłumaczeń audiowizualnych i w kształceniu tłumaczy. Zapewnią one także wgląd w mechanizmy leżące u podstaw przetwarzania mowy w materiałach audiowizualnych czy przetwarzania języka w ogóle. Realizując projekt, podejmowane są też dwa palące problemy współczesnej nauki: kryzys replikacji i odtwarzalność wyników badań. Replikacja zwiększa wiarygodność badań i stan naszej aktualnej wiedzy na temat odbioru napisów filmowych przez widzów (2021 – 2024).
- dr Wojciech Figiel, NCBiR przyznał finansowanie w wysokości 2 603 611,49 zł dla projektu „Opracowanie panelu prezentującego pismo Braille’a dla osób niedowidzących i niewidomych” (program Rzeczy są dla ludzi/0063/2020): https://www.gov.pl/web/ncbr/aktualizacja-wynikow-konkursu-rzeczy-sa-dla-ludzi2. Głównym wykonawcą i koordynatorem projektu jest Centrum Badań i Rozwoju Technologii Przemysłowych (CBIRTP). Celem projektu jest m.in. opracowanie dostępnego dla osób niewidomych bankomatu (możliwego do zamontowania zarówno na wolnym powietrzu jak i w pomieszczeniach). Dr Wojciech Figiel jest pomysłodawcą tego rozwiązania, a w projekcie będzie zajmować się jego testowaniem. Projekt potrwa dwa lata i rozpocznie się w 2022 roku.
- Konkurs: Diamentowy Grant
Kierownik projektu: mgr Kamil Dwornik
Okres realizacji: 2012-2015
Jednostka: Instytut Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej
Tytuł projektu: Alfabet jako element emancypacji etniczno-narodowej w Monarchii Habsburskiej na przykładzie ukraińskiego ruchu narodowego (1808-1914)
- Konkurs: Diamentowy Grant
Kierownik projektu: dr Agnieszka Przybyła-Wilkin
Okres realizacji: 2014-2021
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Wytyczne dla polskiego modelu tekstu łatwego do czytania (easy-to-read)
- Konkurs: Diamentowy Grant
Kierownik projektu: mgr Aleksandra Tomaszewska
Okres realizacji: 2016-2024
Jednostka: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
Tytuł projektu: Brukselizmy – mechanizmy powstawania, ewolucja, funkcje i asymilacja w polszczyźnie
Projekt badawczy Brukselizmy – mechanizmy powstawania, ewolucja, funkcje i asymilacja w polszczyźnie, realizowany w ramach Diamentowego Grantu MNiSW, ma na celu przeprowadzenie wieloaspektowej analizy brukselizmów − terminów lub nieterminologicznych jednostek leksykalnych związanych z funkcjonowaniem Unii Europejskiej – w większości przypadków neologizmów, w tym kalek i zapożyczeń zaczerpniętych głównie z języków roboczych UE: angielskiego oraz francuskiego.
W ramach projektu zostaną przeprowadzone szczegółowe badania nad mechanizmami powstawania brukselizmów w języku polskim, ich użyciem w korpusach gatunkowych poprzez analizę dystrybucji, morfologiczną, kolokacyjną oraz analizę funkcji, a także nad ich ewolucją i asymilacją poprzez weryfikację zmian w użyciu oraz trwałości w polszczyźnie. Nowatorskim elementem projektu będzie zastosowana metoda badawcza, która obejmie analizę różnych korpusów gatunkowych, w tym korpusu mówionego.
- Konkurs: Diamentowy Grant
Kierownik projektu: mgr Gabriela Flis
Okres realizacji: 2020-2024
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Polski dubbing w oczach widzów – okulograficzne badania nad jakością, percepcją filmów i preferencjami odbiorców
Celem niniejszego projektu jest określenie czynników wpływających na jakość dubbingu oraz jego odbiór przez widzów w Polsce. Dzięki przeprowadzonym przez nas eksperymentom, podczas których widzowie obejrzą zdubbingowane filmy aktorskie, animowane, jak i stworzone dzięki wykorzystaniu technologii syntezy wideo i sztucznej inteligencji, dowiemy się, jakie wyznaczniki dubbingu umożliwiają widzom największe zadowolenie z oglądanych filmów i optymalne zanurzenie się w świat filmu.
Projekt składa się z dwóch eksperymentów, z których pierwszy porównuje filmy animowane i aktorskie, a drugi – film aktorski i film stworzony za pomocą technologii syntezy wideo. Podczas obu eksperymentów uczestnicy obejrzą fragmenty filmów z dubbingiem, a ich uwaga wzrokowa będzie monitorowana za pomocą eyetrackera. Po badaniu poprosimy uczestników o wypełnienie kwestionariuszy dotyczących imersji i zadowolenia z obejrzanych fragmentów, a także przeprowadzimy retrospektywne wywiady pół-ustrukturyzowane.
W obu eksperymentach zbadamy długość fiksacji oraz ich liczbę w wyznaczonych obszarach zainteresowania (oczy i usta postaci lub aktorów), które świadczyć mogą o stopniu trudności danego bodźca. Zmienną niezależną będzie rodzaj filmu (animowany i aktorski lub aktorski i syntetyczny). Zmienne niezależne to: długość i liczba fiksacji na obszarze zainteresowań, poziom imersji i zadowolenie uczestników po obejrzeniu fragmentów.
Najważniejszym wynikiem naszych badań będzie zrozumienie wykładników jakości dubbingu oraz poprawa jego jakości zarówno w Polsce, jak i na świecie. Wyniki naszych badań otwierają również drogę do dyskusji o przyszłości przekładu audiowizualnego, czyli czy syntetycznie filmy, w których ruchy ust aktorów dopasowane zostały do tłumaczenia, mogą stać się normą w świecie filmów i przekładu audiowizualnego.
- Konkurs: Doskonała nauka – Wsparcie konferencji naukowych
Kierownik projektu: dr hab. Grzegorz Pawłowski, prof. ucz.
Okres realizacji: 2022-2023
Jednostka: Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej
Tytuł projektu: Konferencja Polskie szkoły lingwistyki stosowanej – historia, status, perspektywy
Konferencja naukowa pt. „Polskie szkoły lingwistyki stosowanej – historia, status, perspektywy” z okazji jubileuszu 50-lecia Instytutu Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego Termin realizacji wydarzenia: 17–19 listopada 2022 r. Warszawska szkoła lingwistyki stosowanej ma swoje historyczne i formalne źródła. Źródło historyczne stanowi tradycja naukowa poznańskiego Zakładu Językoznawstwa Stosowanego prowadzonego przez profesora Ludwika Zabrockiego. Źródło formalne to akt powołania do życia warszawskiego Instytutu Lingwistyki Stosowanej, którego inicjatorem, założycielem i długoletnim dyrektorem był profesor Franciszek Grucza. W tym roku mija okrągłe pięćdziesiąt lat od chwili ukonstytuowania się Instytutu. Fakt ten skłania organizatorów do uczczenia tej okrągłej rocznicy w sposób wyjątkowy. Uniwersytet Warszawski będzie wprawdzie świętować 50-lecie założenia Instytutu Lingwistyki Stosowanej w Warszawie, jednak powody do świętowania mają uczeni afiliowani także w innych ośrodkach uniwersyteckich w Polsce. W sposób szczególny do uczczenia tej okrągłej rocznicy zaproszeni będą ci, którzy utożsamiają się z tradycją uprawiania lingwistyki stosowanej, przede wszystkim zaś ci, którzy ją kontynuują i rozwijają. Okrągły jubileusz powstania warszawskiego instytutu skłonił organizatorów do zorganizowania konferencji naukowej, która w zamyśle będzie miała charakter otwarty dla wszystkich zainteresowanych. Temat konferencji „Polskie szkoły lingwistyki stosowanej – historia, status, perspektywy” odzwierciedla nie tylko wzmiankowane wyżej aspekty: historyczny i formalny, lecz także inny bardzo istotny fakt. Otóż od lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku lingwistyka rozwinęła się tak bardzo, że trudno byłoby dzisiaj mówić o jednej polskiej szkole lingwistyki stosowanej. Zasługuje to w opinii organizatorów na szczególne podkreślenie.
- Konkurs: Doskonała nauka II – wsparcie konferencji naukowych
Kierownik projektu: dr Elena Janchuk
Okres realizacji: 2023-2025
Jednostka: Instytut Filologii Rosyjskiej
Tytuł projektu: 16. Światowy Kongres Semiotyczny pod auspicjami IASS-AIS
Przedmiotem finansowania jest organizacja i przeprowadzanie 16. Światowego Kongresu Semiotycznego w dniach 2–6.09.2024 na Uniwersytecie Warszawskim. W sierpniu 2022 roku Pracownia Semiotyki Kultury Europy Środkowo-Wschodniej na Wydziale Lingwistyki Stosowanej UW otrzymała oficjalną nominację do organizacji 16. Światowego Kongresu Semiotycznego pod auspicjami Międzynarodowego Stowarzyszenia Studiów Semiotycznych (International Association for Semiotic Studies – Association Internationale de Sémiotique – IASS-AIS). Stowarzyszenie to powstało pod koniec lat 60. XX wieku, a jedna z pierwszych konferencji poświęconych semiotyce odbyła się w Kazimierzu w 1966 roku. Podczas spotkania w Warszawie, poprzedzającego konferencję, a następnie rok później w Paryżu, Profesor Jerzy Pelc wspólnie z innymi semiotykami – Umberto Eco, Romanem Jakobsonem, Émilem Benvenistem, Rolandem Barthes’em, Julią Kristevą, Thomasem A. Sebeokem i Algirdasem J. Greimasem podjęli decyzję o założeniu stowarzyszenia, którego pierwszym przewodniczącym został wybrany Cesare Segre, a sekretarzem – Umberto Eco. Motywem przewodnim organizowanego w 2024 roku przedsięwzięcia jest upamiętnienie 100-lecia urodzin Pana Profesora Jerzego Pelca, przewodniczącego stowarzyszenia w latach 1984–1994, a następnie honorowego przewodniczącego IASS-AIS. Warto w tym miejscu dodać, że dorobek naukowy Pana Profesora Pelca jest znany i ceniony przez naukowców w wielu ośrodkach badawczych, o czym świadczą liczne przywołania prac Pana Profesora oraz kontynuacja jego badań semiotycznych. Tym samym organizacja kongresu przez Uniwersytet Warszawski, z którym Pan Profesor Pelc był związany, jest dodatkowym atutem w budowaniu międzynarodowego prestiżu uczelni, poprzez udział w tym wydarzeniu ok. 500 badaczy z różnych ośrodków akademickich na świecie. Należy podkreślić, że uczestnikami kongresu są semiotycy, czyli przedstawiciele wielu dyscyplin naukowych, których łączy ta wyjątkowa tradycja intelektualno-badawcza na pograniczu filozofii, językoznawstwa, logiki, teorii informacji i humanistyki. Przygotowanie wniosku oraz zdobycie nominacji na organizację 16. Światowego Kongresu Semiotycznego było wynikiem współpracy przedstawicieli Wydziału Lingwistyki Stosowanej, Wydziału Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Polskiego Towarzystwa Semiotycznego. Zarząd IASS-AIS docenił starania wnioskodawców, którzy jako ideę przewodnią wskazali konsolidację i aktywizację środowiska semiotycznego w Polsce. Bez wątpienia posłuży to jako impuls do podjęcia badań podstawowych w zakresie teoriopoznawczym, jak i aplikacyjnym użytecznym w różnych aspektach życia społecznego człowieka, począwszy od edukacji, ekonomii, na bezpieczeństwie społecznym skończywszy. Ponadto, popularyzacja mechanizmów oddziaływania informacyjnego z wykorzystaniem technik semiotycznych może przyczynić się do zwiększenia odporności społeczeństwa w obszarze zapobiegania rozpowszechnianiu się nieprawdziwych informacji czy propagandy. Niewątpliwie organizacja 16. Światowego Kongresu Semiotycznego przez Wydział Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego przy wsparciu partnerów — Wydziału Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego oraz Polskiego Towarzystwa Semiotycznego — przyczyni się do spopularyzowania i utrwalenia osiągnięć Polskiej Szkoły Semiotycznej, przywracając jej należyte miejsce w nauce światowej. Stworzy ponadto szansę zainteresowania badaniami semiotycznymi młodego pokolenia badaczy.
- Konkurs: Wsparcie dla czasopism naukowych
Kierownik projektu: prof. dr hab. Walentyna Sobol
Okres realizacji: 2019-2021
Jednostka: Instytut Ukrainistyki
Tytuł projektu: Wsparcie dla czasopism naukowych – “Studia Polsko-Ukraińskie”
Nasze czasopismo „Studia Polsko-Ukraińskie” nawiązuje do najlepszych tradycji „Warszawskich Zeszytów Ukrainoznawczych” (1989-2008) wydawanych na Uniwersytecie Warszawskim; jest pismem o szerokim spektrum problematyki literaturoznawczej, historycznej i filozoficznej. Rocznik stara się prowadzić dyskurs między badaczami polskimi, ukraińskimi i innych narodowości, szczególnie w tych dziedzinach, o których milczała nauka przed 1989 rokiem w Polsce i 1991 w Ukrainie. Zakres naszych zainteresowań jest obszerny: od badania korzeni chrześcijaństwa w Polsce i w Ukrainie po czasy współczesne, po wspólne dziedzictwo kulturowe i historyczne. Pragniemy z jednej strony akcentować najwspanialsze tradycje Polski i Ukrainy, z drugiej – nie omijamy tematów trudnych i bolesnych. Warunkiem, jaki stawiamy autorom jest wysoki poziom merytoryczny tak artykułów, jak i polemik. Dużą wagę przywiązujemy do niezależnych, obiektywnych i krytycznych recenzji. Sukcesywnie, podobnie jak w poprzednich numerach, dominantą będzie temat główny, np. barok polski i ukraiński. Podniesienie poziomu merytorycznego rocznika widzimy we wzmocnieniu oraz intensyfikacji dotychczasowych kontaktów ze środowiskiem międzynarodowym (m.in. poprzez kontakty z najwybitniejszymi uczonymi również poza granicami Polski i Ukrainy), a także w kontynuacji edycji artykułów w języku: polskim, ukraińskim, angielskim. W skład rady naukowej czasopisma wchodzą m.in. kanadyjscy i włoscy uczeni. Mamy nadzieję na szerszą współpracę także z ośrodkami amerykańskimi i innymi. Podniesienie jakości formalnej rocznika możliwe będzie poprzez szkolenia redaktorów, przygotowanie publikacji w formatach akceptowanych przez największe bazy czasopism na świecie z możliwością ich automatycznego eksportu. Bardziej nowoczesna wersja on-line czasopisma, spełniająca międzynarodowe standardy wydawnicze, pozwoli na udostępnienie artykułów w otwartym dostępie Open Access i znacznie powiększy możliwości wyszukiwawcze czasopisma.
- Konkurs: Rozwój czasopism naukowych
Kierownik projektu: prof. dr hab. Walentyna Sobol
Okres realizacji: 2022-2024
Jednostka: Instytut Ukrainistyki
Tytuł projektu: Rozwój czasopisma “Studia Polsko-Ukraińskie”
Czasopismo „Studia Polsko-Ukraińskie” jest pismem o szerokim spektrum problematyki literaturoznawczej, historycznej i filozoficznej. Rocznik stara się prowadzić dyskurs między badaczami polskimi, ukraińskimi i innych narodowości, szczególnie w tych dziedzinach, o których milczała nauka przed 1989 rokiem w Polsce i 1991 w Ukrainie. Zakres naszych zainteresowań jest obszerny: od badania korzeni chrześcijaństwa w Polsce i w Ukrainie po czasy współczesne, po wspólne dziedzictwo kulturowe i historyczne. Pragniemy z jednej strony akcentować najwspanialsze tradycje Polski i Ukrainy, z drugiej – nie omijamy tematów trudnych i bolesnych. Utrzymanie poziomu merytorycznego rocznika widzimy we wzmocnieniu oraz intensyfikacji dotychczasowych kontaktów ze środowiskiem międzynarodowym, a także w kontynuacji edycji artykułów w języku: polskim, ukraińskim, angielskim. W skład rady naukowej czasopisma wchodzą m.in. kanadyjscy, amerykańscy, serbscy i włoscy uczeni. Każdy artykuł zostanie opatrzony takimi metadanymi jak: imię i nazwisko naukowca, afiliacja, numer ORCID, tytuł w języku oryginalnym oraz jego tłumaczenie na języka angielski, abstrakt i słowa kluczowe w języku angielskim oraz bibliografia załącznikowa na końcu artykułu w transliteracji. Wersja on-line czasopisma pozwoli na udostępnienie artykułów w otwartym dostępie. Czasopismo jednocześnie zobowiązuje się nieodpłatne przekazać czasopismo do repozytorium cyfrowego Biblioteki Narodowej nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia wydania numeru czasopisma i udzielenie Bibliotece Narodowej nieodpłatnej licencji niewyłącznej w celu publicznego udostępniania opublikowanych w czasopiśmie artykułów naukowych w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym, bez żadnych ograniczeń (w tym bez ograniczeń technicznych lub zabezpieczeń technicznych) w ramach Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona oraz Cyfrowej Wypożyczalni Publikacji Naukowych Academica.
- Konkurs: Narodowy Program Rozwoju Humanistyki
Kierownik projektu: prof. dr hab. Irena Mytnik
Okres realizacji: 2012-2014
Jednostka: Instytut Ukrainistyki
Tytuł projektu: Imiennictwo ziemi chełmskiej w XVI-XVII wieku
- Konkurs: Narodowy Program Rozwoju Humanistyki
Kierownik projektu: dr hab. Nina Barszczewska, prof. ucz.
Okres realizacji: 2012-2016
Jednostka: Katedra Białorutenistyki
Tytuł projektu: Kulturowo-językowe dziedzictwo Podlasia
- Konkurs: Narodowy Program Rozwoju Humanistyki
Kierownik projektu: dr hab. Małgorzata Gaszyńska-Magiera, prof. ucz.
Okres realizacji: 2017-2019
Jednostka: Instytut Lingwistyki Stosowanej
Tytuł projektu: Recepcja przekładów literatury iberoamerykańskiej w Polsce w latach 1945-2005 z perspektywy komunikacji międzykulturowej
- Konkurs: Narodowy Program Rozwoju Humanistyki
Kierownik projektu: dr Piotr Głuszkowski
Okres realizacji: 2019-2023
Jednostka: Instytut Filologii Rosyjskiej
Tytuł projektu: Tłumaczenie i wydanie w Rosji książki René i Wiktorii Śliwowskich „Rosja – nasza miłość”
„Rosja – nasza miłość” to jedna z najważniejszych prac dotyczących polsko-rosyjskich stosunków w XIX i XX wieku napisanych w ostatnich dziesięcioleciach. Autorzy: ś.p. René Śliwowski (wieloletni pracownik rusycystyki na Uniwersytecie Warszawskim) i Wiktoria Śliwowska (Instytut Historii PAN) należą do grona najwybitniejszych znawców literatury i historii Rosji, a także polsko-rosyjskich stosunków w XIX-XX wieku. Projekt dotyczy monografii, która jest dla czytelników spotkaniem z przedstawicielami rosyjskiej inteligencji. Przez ponad pół wieku autorzy poznali wybitnych rosyjskich naukowców i pisarzy. Poszczególne podrozdziały poświęcone zostały Julianowi Oksmanowi, Natanowi Ejdelmanowi, Ilji Millerowi, Władimirowi Djakowowi, Jurijowi Łotmanowi, Borisowi Jegorowowi, Stanisławowi Rassadinowi i innym wybitnym przedstawicielom rosyjskiej humanistyki. Śliwowskim udało się pokazać, jak ewoluowały badania nad historią polsko-rosyjskich stosunków i historią literatury rosyjskiej w drugiej połowie XX wieku i jak naukowcy musieli dostosowywać się do panującej ideologii. Oddzielna część poświęcona jest polskiemu Sybirowi. Autorzy wielokrotnie podejmują ważne problemy badawcze (np. polscy osiedleńcy w Syberii, Polacy w Kazaniu) i pokazują problemy badawcze wymagające wnikliwej kwerendy i dalszej analizy. Mimo trwających 10 lat prób nie udało się Autorom znaleźć instytucji i osób gotowych podjąć się przetłumaczenia, zredagowania i wydania książki w Federacji Rosyjskiej. Grant Nr 0137/NPRH8/H21/87/2019 umożliwia współpracę dr Piotra Głuszkowskiego (Katedra Rusycystyki) z dr Marią Krisań i dr Wiktorią Moczałową (Instytut Słowianoznawstwa RAN), która zakończy się wydaniem pracy w Federacji Rosyjskiej. Wykonawcy projektu dostosują rosyjską monografię do potrzeb i wymogów rosyjskiego czytelnika, korzystając z wytycznych prof. Wiktorii Śliwowskiej. Praca zostanie wydana w prestiżowym petersburskim wydawnictwie „Aleteja”. Zaplanowane są już prezentacje książki w kilku ważnych ośrodkach w Rosji, m.in. : Wyższa Szkoła Ekonomii w Moskwie, Instytut Polski w Moskwie, Omski Uniwersytet Państwowy im. F.M. Dostojewskiego z udziałem rosyjskich badaczy (prof. Leonid Gorizontow, prof. Boris Nosow, prof. Aleksiej Wasiliew, dr Swietłąna Mulina), co będzie świetną promocją UW w Rosji. Prezentacja projektu grantu będzie częścią debat o sytuacji polsko-rosyjskich stosunków w XIX-XXI wieku. Dr Głuszkowski ma nadzieję, że sprawna realizacja grantu zaowocuje powstaniem dużego polsko-rosyjskiego projektu, który będzie kontynuował syberyjskie i nadwołżańskie badania zainicjowane przez Śliwowskich.
- Konkurs: Narodowy Program Rozwoju Humanistyki
Kierownik projektu: prof. dr hab. Walentyna Sobol
Okres realizacji: 2024-2029
Jednostka: Instytut Ukrainistyki
Tytuł projektu: Diariusz Filipa Orlika (1727-1732) – odczytanie z rękopisu i wydanie
Celem projektu jest edycja Diariusza Filipa Orlika (1672-1742), następcy Mazepy, ukraińskiego hetmana na emigracji. Przed zespołem stoi wyzwanie odczytania rękopisu diariusza hetmana z lat 1727-1732, napisanego przez Orlika osobiście. Całość zawiera pięć tomów w trzech językach – staropolskim, łacińskim i francuskim. Tekst jest również przeplatany wtrętami polsko-łacińskimi makaronizmami, turcyzmami, ukrainizmami, terminami starocerkiewnosłowiańskimi etc. Praca nad manuskryptem wymaga również porównania niepełnych kopii, przechowywanych w Krakowie z oryginałem, znajdującym się w Archiwum Dyplomatycznym Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Paryżu. Planujemy także kwerendę archiwalną w archiwum sztokholmskim w związku z pobytem w Szwecji autora Diariusza. Rezultatem projektu będzie pierwsze wydanie Diariusza wraz z opracowaniem krytycznym, aparatem naukowym, z dołączeniem indeksu osobowego i geograficznego, oraz słowników terminów łacińskich, tureckich, polsko-łacińskich makaronizmów. Pragniemy tym samym udostępnić twórczość Orlika nauce europejskiej i światowej oraz zainteresować paleografią, edytorstwem i badaniami archiwalnymi młode pokolenie badaczy.
- Michał Wilczewski, dr hab ., Grant MNiSW „Mobilność Plus” (1310/MOB/IV/2015/0) na lata 2016-2017 (20 miesięcy), projekt pt. The involvement of culture-relevant factors in the process of business intercultural communication in a multinational environment w Copenhagen Business School (Dania)
- Diamentowy Grant na realizację projektu badawczego pt. Alfabet jako element emancypacji etniczno-narodowej w Monarchii Habsburskiej na przykładzie ukraińskiego ruchu narodowego (1808-1914), przyznany przez MNiSW. Kierownik: mgr Kamil Dwornik.
- Grant Promotorski na realizację projektu badawczego pt. Charakterystyka języka „Nauk Parafialnych” („Nauki Parochialnyja”) – zabytku piśmiennictwa ruskiego z końca XVIII w., przyznany przez MNiSW. Kierownik: dr hab. Joanna Getka
Pozostałe
- Konkurs: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej DLA UKRAINY
Kierownik projektu: prof. dr hab. Joanna Getka
Okres realizacji: 2023-2025
Jednostka: Instytut Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej
Tytuł projektu: “Welcome to Polszcza!” Analiza integracji młodych Polaków i Ukraińców po 24.02.2022 dla wspierania adaptacji ukraińskich studentów w Polsce
Podstawowym celem proponowanego Projektu jest analiza doświadczeń spotkania kulturowego młodych Ukraińców oraz ich rówieśników z Polski prezentowanych z perspektywy roku od początku nasilenia się kontaktu spowodowanego wymuszoną emigracją z Ukrainy. Diagnoza sformułowana na podstawie badania ankietowego wśród studentów uczelni polskich i ukraińskich pozwoli na:
-ocenę wiedzy na temat każdego z nich obecnie i w przeszłości;
-ocenę różnic kulturowych z ich perspektywy;
-identyfikację największych wyzwań, potrzeb;
-identyfikację najważniejszych elementów związanych z szokiem kulturowym.
Wyniki badań będą:
-wykorzystywane na szkoleniach dla pracowników szkół wyższych w Polsce i na Ukrainie;
-prezentowane podczas wykładów na temat polsko-ukraińskich kontaktów kulturalnych;
-wykorzystane do przygotowania podręcznika dla Ukraińców i Polaków na temat przezwyciężania różnic kulturowych.
Projekt prowadzący do dialogu polsko-ukraińskiego i pomyślnej integracji, budowy społeczeństwa obywatelskiego itp. ma strategiczne znaczenie zarówno dla Polski, jak i Ukrainy. Jest skutecznym narzędziem do obrony przed rosyjską napaścią kulturową prowadzoną wobec zarówno Polski, jak i Ukrainy.
-
W ramach grantów :Fundacja Nauki Polskiej:Joanna Getka, Grant Fundacji na Rzecz Rozwoju Nauki Polskiej „Program dla Ukrainy”, „Welcome to Polszcza. Analisys of integration of young Poles and Ukrainians after 24.02.2022 for encouraging the adaptation of Ukrainian students in Poland” (ZNW/JJL/411-2327/2023), Kwota realizacji 268 000zł, https://www.fnp.
org.pl/trzeci-konkurs-w- programie-dla-ukrainy- rozstrzygniety-znamy- zwycieskie-projekty/ - Aliona Liubya, DZIEDZICTWO WIELKIEGO KSIĘSTWA LITEWSKIEGO WE WSPÓŁCZESNYM BIAŁORUSKIM DYSKURSIE PUBLICZNYM, Program “Solidarni z Białorusią”, BPN / SZN / 2021/1/00037, kwota: PLN 119,000. Termin realizacji projektu: 1.06.2022-31.05.2023
- Dr hab. Roman Mnich – udział w projekcie „Studia arealove” (projekt 2533, aktivity B), we współpracy z Uniwersytetem Masaryka w Brnie (Republika Czeska);
- Dr hab. Roman Mnich – udział w projekcie „Slavonic literary studies and German Philosophy of Nineteenth and Twentieth Centuries: Influences, Parallels, Dependencies” we współpracy z Uniwersytetem Humboldtów (Niemcy).
- Dr hab. Volodymyr Dubichynskyi – udział w projekcie „Leksykologia i leksykografia języka rosyjskiego” we współpracy z Instytutem Slawistyki Alpen-Adria Universität Klagenfurt-Austria; projekt realizowany od
- Dr hab. Volodymyr Dubichynskyi – udział w projekcie „Rosyjsko-francuski słownik paralel leksykalnych” we współpracy z Uniwersytetem Bordeaux-3 (Francja); projekt realizowany od 2018.
- Dr Michał Kozdra – udział w projekcie „Âzyk i pravo” we współpracy z Uniwersytetem Juraja Dobrili w Puli; kierownik projektu – prof. Irena Mikulaco; okres realizacji projektu – 2021-2024.
- Dr Piotr Głuszkowski – wykonawca grantu MSZ uzyskanego w ramach konkursu „Dyplomacja publiczna 2021” na projekt „Biblioteka Polsko-Syberyjska w przestrzeni dialogu. Promocja dorobku i perspektyw rozwoju projektu w rosyjskich środowiskach opiniotwórczych”.
- 2019-2022 – projekt naukowo-badawczy w ramach programu “Київське християнство та унійна традиція” Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego (Lwów, Ukraina). Tytuł projektu: Видання богословського твору Кирила Транквіліона Ставровецького “Зерцало богословії” (Почаїв, 1618): uczestnik: prof. Joanna Getka
- ucz. dr hab. Przemysław Gębal, projekt ENGaGE: Digital English and German task bank for 4th-8th class dyslexic learners, Uniwersytet w Miskolc (Węgry) oraz partnerzy z Węgier, Czech, Polski i Wielkiej Brytanii, 2017-2020.
- ucz. dr hab. Agnieszka Szarkowska, dr Wojciech Figiel i mgr Łukasz Dutka, międzynarodowy projekt ILSA – Interlingual Live Subtitling, Uniwersytet w Vigo (Hiszpania) oraz partnerzy z Hiszpanii, Austrii, Belgii i Polski
- Szerszeń Paweł. dr hab. prof.ucz., W programie GIP, który od 2015 r. finansowany jest przez Niemiecką Centralę Wymiany Akademickiej (DAAD), zaangażowane są cztery uniwersytety: RWTH Aachen University – Institute for Language and Communication Studies, Bergische Universität Wuppertal/Germanistik, Uniwersytet Warszawski – Instytut Komunikacji Specjalistycznej i Interkulturowej, Centrum Kształcenia Nauczycieli Języków Obcych i Edukacji Europejskiej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie/Katedra Lingwistyki Stosowanej oraz kilka instytucji i jednostek pozauniwersyteckich. Obok współpracy z wydawnictwem Poltext w ramach programu podjęto m. in. kooperację z firmami EDEKA (Edeka Zentrale Stiftung & Co. KG) oraz producentem przyrządów pomiarowych WIKA (Alexander Wiegand SE & Co. KG). Głównym celem programu, obok intensywnej wymiany studenckiej i doktoranckiej (dotychczas uczestniczyło w nim blisko 50 uczestników), są badania potrzeb językowych w zakresie niemieckich języków specjalistycznych, opracowywanie programów nauczania, tworzenie materiałów glottodydaktycznych ze szczególnym uwzględnieniem audytoryjnych i telemedialnych form wykorzystywanych w nauczaniu niemieckich języków specjalistycznych (1 filar GIP). Obecnie opracowywane są podręczniki i inne materiały dydaktyczne do nauki języka niemieckiego w ramach preorientacji zawodowej, z naciskiem na język niemiecki jako obcy, z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych (seria Niemiecki w pracy/Poltext oraz projekt Chatbot). Projekty z zakresu kulturoznawstwa w ramach 2 filaru GIP obejmują polsko-niemiecką przeszłość i kulturę pamięci (wydano m.in. biografię o Edmundzie Polaku, warszawiaku i byłym więźniu obozu koncentracyjnego; obecnie trwają prace nad wizualizacją kontekstów wydarzeń z okresu okupacji niemieckiej w Polsce i tłumaczeniu tekstów na wystawę poświęconą polskiemu naocznemu świadkowi eksterminacji Europejczyków narodowości żydowskiej na Majdanku w Lublinie i innych miejscach we wschodniej Polsce) oraz badanie i wspierane cyfrowo przetwarzanie tekstów popkultury w obszarze języka niemieckiego jako obcego. W obu filarach GIP wymiana naukowa opiera się na współpracy naukowców, a także studentów ze wszystkich stron w ramach wspólnych projektów badawczych, kolokwiów, warsztatów i spotkań projektowych. Program GIP oferuje staże naukowe, cykle wykładów i seminariów oraz stypendia dla studentów i doktorantów.
- Konert-Panek Monika, dr: Bursaries for 2022 (Type B). Tytuł projektu: Varieties of English in popular music – a sociophonetic perspective.